Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yüksek S. (Yürütücü)
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2018 - 2019
Bir
madencilik projesinde yeraltı yapısını anlamak için yeterli ve doğru bilginin
doğru ve kapsamlı biçimde yorumlanması gereklidir. Madenciliğin, maden işletme
tasarımı, havalandırma, şev stabilitesi ve susuzlandırma gibi evreleri için
maden yatağının, tavan ve taban taşlarının sınırlarını ve yüzeylerini
belirlemek için kavramsal model ve kalite dağılımını belirlemek için sayısal
model oluşturulmaktadır. Kavramsal model oluşturmada yüzey ve yeraltı jeolojik
bilgileri ve sondaj verileri kullanılmaktadır. Modellemelerde genellikle
seçilen İnterpolasyon metodun doğruluğu çoğu zaman test edilmemekte ve sadece
sonuçları yorumlanmaktadır. Maden damarlarının ve tabakaların modellenmesinde
kullanılan ara değer yöntemlerinin karşılaştırılması üzerine literatürde çok az
çalışma bulunmakta veya bir kaç yöntemin sonuçları değerlendirilmektedir.
Bu çalışmada Sivas –Kangal-Kalburçayır kömür yatağının
seçilen bir model alan bölgesi için 55 sondaj verisi kullanılarak topografya, kömür-1,
Arakesme, kömür-2 ve tabantaşı tabaka
yüzeyleri 11 farklı interpolasyon metodu kullanılarak modellenmiştir.
Kullanılan metotları değerlendirmek için hataların ortalaması (ME) ve hataların
karelerinin ortalamasının karekökü (RMSE) gibi çapraz doğrulama kıstasları
uygulanarak yöntemlerin doğruluk dereceleri karşılaştırılmıştır. Bütün yüzeyler
için en düşük ME değeri Radial basis Fonction RBF metodunda olurken en yüksek
ME değeri Moving avarage MA metodunda olduğu hesaplanmıştır. Benzer şekilde
RMSE kriterine bakıldığında, en düşük RMSE hatası Modified Shepard’s metodunda (MSM)
olurken en yüksek RMSE değeri Natural neigbour (NTN) metodunda olmuştur.
Yine seçilen model alanın katı modeli ile üst ve alt damar kömür
özelliklerinin sayısal blok modeli oluşturulmuştur. Bu sayede sahadaki 25mx25mx5m
boyutlarında 18250 bloğun kalite değerleri hesaplanmış ortalama 696.85 kcal/kg
kalorili 74 140 626 ton kömür kaynağının olduğu hesaplanmıştır. Aynı zamanda
plan ve kesitleri hazırlanarak heriki kömür damarının kalite dağılımı ortaya
konmuştur. Bu sayede model alan içerisindeki herhangi bir noktadaki kömür
kalite belirteçleri olan kalori, kül ve nem değerleri kolay bir şekilde
görülebilir duruma getirilmiştir. Model alanda bulunan üst ve alt damardaki
kömür kalori, kül ve nem içerikleri modellenmiş limit kalori 900 kcal/kg
değerinin üzerinde 5601 bloğun ortalama 1178.03 kcal/kg kalorili 22 754 063 ton
yerinde kömür rezervi olduğu belirlenmiştir.