Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yüksek S. (Yürütücü)
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2012 - 2013
Bu çalışmada, Sivas iline özgün ticari
isimleri, sarı, beyaz, mistik ve skabaz olarak adlandırılan dört farklı renk ve
dokudaki travertenlerin başlangıç ve donma-çözülme çevrimleri sonrası dayanım
özellikleri laboratuar ortamında
deneysel olarak araştırılmıştır. Bu amaçla öncelikle travertenlerin ince
kesitleri ile kimyasal analizleri yapılarak mineralojik, petrografik
tanımlamaları yapılmış ve yapı ve dokuları belirlenmiştir. Daha sonra dayanım
özelliklerinin belirlenmesi için hazırlanan dört farklı traverten
numunelerinin; doğal birim ağırlık, kuru
birim ağırlık, etkili porozite, toplam porozite, kütlece su emme, hacimce su
emme, mineral tane yoğunluğu, doluluk oranı ve nem oranı gibi fiziksel
özellikleri belirlenmiş sonuçlar çizelgeler halinde verilmiştir. Benzer şekilde
travertenlerin, tek eksenli basınç, dolaylı çekme ve eğilme dayanımları ile
ultrasonik hız ve sertlik gibi mekanik özellikleri belirlenmiş sonuçlar
çizelgeler halinde sunulmuştur. Yapılan deneylerle, travertenlerin tek eksenli
basınç dayanımının ortalama olarak 10,87 MPa ile 33.92 MPa, dolaylı çekme
dayanımının 2.1 MPa ile 3.24 MPa arasında ve eğilme dayanımının 3.58MPa ile
6.53 MPa arasında değiştiği belirlenmiştir. Travertenlerin ultrasonik hız
değerlerinin 3340m/s ile 4100m/s, Shore sertlik değerlerinin 28.30 ile 58.10 ve
Equotip sertlik değerlerinin 396.66 HDL ile 603.55 HDL arasında olduğu
görülmüştür. Travertenlerin başlangıç dayanımları belirlendikten sonra donma
çözülme çevrimleri gerçekleştirilmiş ve her 10, 20, 30, 40 ve 50 çevrim sonrası
başlangıçta yapılan deneyler tekrar yapılmıştır. Başlangıçtaki dayanım özelliği
ile çevrim sonrası arasındaki değişim belirlenmiş sonuçlar çizelgeler ve
grafikler halinde verilmiştir. Elde edilen veriler genel olarak
değerlendirildiğinde, tüm travertenlerde donma çözülme çevrimleri arttıkça
dayanım özelliklerinde azalmalar olduğu görülmüştür. 50 çevrim sonrası kütle
kaybındaki değişim oranı %0.12 ile 0.62 arasında gerçekleşmiş en fazla kütle
kaybı değişimi ise mistik travertenlerde görüldüğü ve bu değişim oranlarının
standartlarda verilen sınır değerlerin(%5) çok altında olduğunu göstermiştir.
Benzer şekilde 50 çevrim sonrası tek eksenli basınç dayanımındaki değişim
oranları %13.54 ile en az mistik travertenlerde olurken %25.04 ile en fazla
beyaz travertenlerde gerçekleşmiştir.
Eğilme dayanımındaki değişim ise en fazla mistik ve beyaz travertenlerde
olurken skabaz ve sarı travertenlerde 50 çevrim sonrası değişimin çok az olduğu
görülmüştür. Donma çözülme sonrası kütle kaybı ve parçalanma en fazla mistik
travertenlerde görülmüştür. Bu tip travertenlerin tabakalı olması ve tabakalar
arasında demirli ve manganlı minerallerin bulunması ve dolayısıyla
çimentolanmanın zayıf olması nedeniyle suyun donarak bu tabakaların ayrılmasına
neden olmuş ve benzer durum bazı beyaz traverten numunelerinde de görülmüştür.