Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2014 - 2019
Türkiye’de çayın tarımı ve sanayisi, ülke
ekonomisine ve istihdama yaptığı katkılar nedeniyle ayrı bir önem arz
etmektedir. Ancak son yıllarda kaçak yollarla ülkemize giren yabancı menşeli
çaylar, sektörü ciddi anlamda tehdit etmeye devam etmektedir. Karadeniz
bölgesinde Türkiye siyah çay talebini karşılayacak düzeyde üretim yapılmasına
rağmen düşük maliyet ve tüketici tercihlerinden dolayı Türkiye’ye yasal ve yasa
dışı yollarla önemli miktarda bir siyah çay girişi olmaktadır. Yasa dışı
yollarla giren kayıt dışı çayların direkt veya yerli çay ile harmanlanarak
satışa sunulduğu bilinmektedir. Bu durum hem çay üreticisine ve hem de ülke
ekonomisine zarar vermektedir. Ayrıca kontrol dışı olarak yurda giren çaylar
gıda güvenliği açısından da çok ciddi riskler taşımaktadır. Diğer taraftan
kaçak çay tüketimi, uzun vadede tüketici alışkanlıklarını da yabancı menşeli
çaylar lehine çevirerek yerli üretim için de önemli bir tehdit oluşturmaktadır.
Özellikle kaçak ve yerli çayı ayırt edecek objektif analiz yöntemlerinin
bulunmaması ve yerli çayın özelliklerini tanımlayan bir standardın olmaması,
yerli çay üretimini yabancı çaylar karşısında savunmasız bırakmaktadır. Bu projede Türkiye pazarındaki yerli ve yabancı menşeli
çaylar ayırt edilmeye çalışılmıştır. Yerli siyah çaylar için Çaykur ve özel
sektör çayları; yabancı siyah çaylar için ise ambalajlı ithal siyah çaylar ve idari
kurum ve kuruluşlar tarafından yakalanmış ambalajsız kaçak siyah çaylar
kullanılmıştır. Dört gruba ait çay
örnekleri Mikrohazne/Termal Ekstraktör (µ-CTE), Termal Desorber (UNITY2), Gaz
Kromotografisi/Kütle Spektrofotometresi (GC/MS) sistemi ile analiz edilmiştir.
Bütün siyah çay numunelerindeki uçucu bileşikler iki farklı şekilde tespit
edilmiştir. İlk etapta blender ile parçalanarak (demlemeden); ikinci etapta ise
demlenerek (parçalanmadan) analiz edilmişlerdir. Dört farklı çay grubundaki
analizlerde quality değeri 50’den büyük demlemeden 565, demleme ile 328 farklı uçucu
bileşik tespit edilmiştir. Sonuçlar SPSS programında kümeleme analizi ile
dendograma dönüştürülmüş, yerli ve yabancı orijinli çaylar olarak ayrılmıştır.
Demleme çay sonuçlarında en iyi ayrım 74 farklı uçucu bileşik ile sağlanmış, 72
siyah çay örneğinden sadece 3 adet şüpheli kaçak çay ayrılamamıştır. Demlemeden
analiz edilen çay sonuçlarında en iyi ayrım 109 uçucu bileşik ile sağlanmış, 68
siyah çay örneğinden 6 adet ithal çay, 3 adet Çaykur çayı ayrılamamıştır. Son
olarak demlenerek ve demlemeden yapılan analiz sonuçları tek bir dendogramda
toplanıp en iyi ayrım 127 farklı uçucu bileşik ile sağlanmış, 66 siyah çay
örneğinden sadece iki örnek ayrılamamıştır.