Akademik Veri Yönetim Sistemi
Akkaya B. (Yürütücü), Akkaya R.
TÜBİTAK Projesi, 2024 - 2027
Heparin ve türevleri (kan inceltici veya sulandırıcı olarak farklı ticari
isimlerde satılmaktadır) tromboembolik bozuklukları (zararlı pıhtı oluşumu)
önlemek ve kontrol etmek için kullanılan, pıhtılaşmayı önleyici bir ilaçtır.
Zararlı, istenmeyen pıhtı oluşumu damarları tıkayarak inme veya bir kalp
krizine yol açabilmektedir. İlaç, karaciğerde K vitamininin etkisini azaltarak
sentezleri için bu vitamine gerek duyulan bazı pıhtılaşma faktörlerinin
yapılmasını azaltmaktadır. İlacın en önemli yan etkisi fazla miktarlarda
alındığı zaman kanamaya eğilimi artırmasıdır. Bu nedenle kanamaya yol açmayacak
ve pıhtı oluşumunu azaltacak dozlarda ilacın kullanılması gerekmektedir. İlacın
uygun dozlarda alınıp alınmadığının kontrolü aPTT testiyle yapılmaktadır.
Heparin kullanan hastalarda heparin kullanılmasının kontrol edilemiyor
olmasının ani kanamalara yol açması, ölüme neden olan önemli ve üstesinden
gelinemeyen risk faktörleri arasında yer almaktadır. Kan tahlilinde aPTT
sonucuna bakılarak hastaya protamin isimli ilacın verilmesi ile heparinin
nötralizasyonu sağlanarak heparinin olumsuz etkisi engellenmektedir. Ancak
kanamanın ölüme neden olabilecek olması durumun düzeltilmesi için aciliyet arz
etmektedir ve erken önlem almanın önemini bizlere göstermektedir. Yüksek shear
stress (kayma, kesme gerilimi) altında aPTT değerinin arttığı biligisi
literatürde yer almaktadır. Damarda tromboz oluşumu ve damar daralmaları da
yüksek kayma gerilimi oluşturan olaylardır. Aynı zamanda protaminin fazla olan
dozunun getirebilecek zararlarının da önüne geçmek gerekmektedir. Yapılan
çalışmalarda kan kayma gerilimi (blood shear stress) üzerinde heparin ve
protamin miktarının etkisinin önemli olduğu gösterilmiştir. Kan kayma gerilimi
duyarlı birçok ilaç salımı çalışması literatürde mevcuttur. Protamin, ilaç,
ilaç taşıyıcı, zar geçiş kolaylaştıran peptit olarak sağlık ve fen bilimlerinde
kullanılmaktadır. Heparin kullanan hastaların ihtiyaçları doğrultusunda
protamin salımının sağlanması için kayma geriliminde protamini ortama salan bir
agregat oluşturmak şimdiye kadar çalışılmamış olup, bu projenin özgün ve
yenilikçi tarafını oluşturmaktadır. Bu agregatın şu işlevleri yerine getireceği
öngörülmektedir: (1) Kontrol edilemeyen kanama riskini azaltmak (koruma). Kan
dolaşımı sırasında stabiliteyi koruyabilen (düşük kayma kuvveti) ve protaminin
gerekmediği zaman kullanılmasını önlemek. (2) Trombus, stenosis gibi damar
daralmaların olabileceği bölgelerde keskin bir şekilde artan kayma kuvveti
lokal olarak protamini serbest bırakmasıdır.