MEDRESELERDE MANTIK EĞİTİMİ VE EBHERÎ ETKİSİ


Kömürcü K.

Felsefe Dünyası, cilt.1, sa.57, ss.95-112, 2013 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 1 Sayı: 57
  • Basım Tarihi: 2013
  • Dergi Adı: Felsefe Dünyası
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.95-112
  • Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Düşünme sürecinde, kurallarına uyulduğunda zihni hataya düşmekten koruyan mantık bilimi, Miladi VIII. yy.’dan itibaren tercümeler yoluyla İslam dünyasına girmiştir. Tercüme faaliyetleri sonunda mantık, İslam dünyasında esas alınan bir disipline dönüşmüştür. Bu süreçte Kindî (ö. 866), Farabî (ö.950), İbn Sina (ö. 1037) ve Gazâlî (ö. 1111) olmak üzere birçok bilim insanı etkin rol oynamıştır. Özellikle, Gazâlî’nin İslam dünyasındaki birtakım mantık karşıtı hareketleri bertaraf edip mantığın İslam usul ilimlerine uygulanması gerektiğini söylemesi, bunun yanında “mantık bilmeyenin ilmine itibar edilemeyeceğini” ifade etmesi sonucu söz konusu ilim medreselerde yaygın olarak okutulmaya başlanmıştır.

Farabî ve özellikle İbn Sîna’nın yazmış olduğu eserler ve mantığa ilişkin ortaya koymuş oldukları algılama biçimi kendilerinden sonraki mantıkçılar tarafından temel referans olmuştur.Bunun neticesinde mantık bilimi XIII. yy’da gerek içerik ve gerekse de form bakımından en mükemmel şekline ulaşmıştır. Bu dönemde çeşitli kanallardan elde ettiği İbn Sina felsefesi ve mantığını, yazmış olduğu eserlerde çok başarılı biçimde ortaya koymuş isimlerin başında Esirüddin el-Ebherî’nin (ö. 1265) geldiğini söylemek yanlış olmasa gerektir. Ebherî,  başta İsagoci ve Hidayetü’l-Hikme olmak üzere birçok eseriyle medreselerde okutulan mantık ve felsefe dersleri üzerine önemli tesir icra etmiştir. 

Ebherî, İbn Sinacı ve doğal olarak da Meşşaî mantık teorisini,  birçok eserinde en üstün seviyede işlemiştir. Nitekim ilme yeni başlayanlar için yazmış olduğu sekiz sayfalık İsagoci’si bazı kopukluklar olsa da yazıldığı günden bugüne, medreselerde en çok okutulan mantık kitaplarından biri olmuştur. Bu sebeple XIII. yy.’dan günümüze medreselerdeki mantık eğitiminde hangi konuların ne şekilde ve hangi metotlarla ele alındığını ortaya koyabilmenin yolu bir anlamda Ebherî’nin mantık konusundaki görüşlerini incelemekten geçer. Bunun için bugünkü Şark medreselerindeki mantık eğitimi üzerinde Ebherî etkisini ortaya koymak oldukça önemlidir. 





The science of logic is very important for the foundation of knowledge. From establishing till now madrasas though some lapses in logic therefore studied the different educational institutions.  Abharî successfully demonstrated the logic in his works. These names, particularly for his work İsagoci and Hidayetu'l-Hikme madrassas taught many to be the major influence on logic and philosophy courses were conducted in. For this reason, in order to be able to identify the nature of the thirteenth century to the present education in madrassas Ebherî's logical reasoning is very important to examine their views on.

This article is the first in a short Seljuk, Ottoman and modern Eastern madrassas education are considered logic. Afterwards İsagoci taught in madrassas have been introduced together with any comments. At the conclusion of today's madrassas, the logic is that the effect of education on the Abharî.

Keywords: Madrasa, logic, education, Abharî, İsagoge.