The Impact of Transport System Connectivity Distribution in Transportation on Access to Public Realms


Turan B., Ayataç H., İnce E. C.

6. KENT ARAŞTIRMALARI KONGRESİ, 16 Aralık 2021 - 18 Ocak 2022, cilt.1, ss.212-221

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Cilt numarası: 1
  • Sayfa Sayıları: ss.212-221
  • Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Günümüzde özellikle kentsel alanlarda ulaşımın sağlanabilmesi, kentsel aktivitelerin devamlılığı açısından bir gereksinimdir. Sürdürülebilir kentsel gelişmenin en temel bileşeni de tüm insanlar için erişilebilir ve sürdürülebilir ulaşım sistemleridir. Kentlerde etkin bir erişim için farklı ulaşım türleri (yürüme, bisiklete binme, toplu taşıma ve özel araç kullanımı) öncelikli tercihler arasındadır. Farklı ulaşım türleri, kentlinin kentsel kamusal alanları aktif biçimde kullanabilmesi için de alternatifler sunar. Kentlinin ve kentsel altyapının getirdiği olanaklara göre değişen ulaşım türlerinin seçimi ve türel dağılımları kent içindeki hareketliliğin sağlanmasında ve kent içi erişimde birincil rol oynar. Kentsel kamusal alanlar hatta meydanlar ise kent içi erişimde sıklıkla atıf alan mekanlardır. Ulaşımdaki türel dağılım tercihlerini etkileyen temel parametreler: yakınlık, türel entegrasyon, ödenebilirlik, kapsayıcılık ve sosyal statü genel başlıklarında tanımlanmaktadır. (Knupter, Pokotilo ve Woetzel, 2018) Bu kriterleri açıklayan alt parametreler, mekânsal, sosyal, ekonomik, kişisel durum ve tercihleriyle birlikte ulaşımda türel dağılım tercihlerini belirler. İlk belirleyici parametre, kentsel kamusal Ulaşımdaki Türel Dağılımın Kamusal Alanlara Erişimdeki Etkisi 213 alanlar ile ev ve iş yerleri arasındaki mesafeyi temsil eden yakınlıktır. Yakınlık parametresini ölçmek için iş yeri, evin konumu, meydan yolculuğunun başlangıcı, meydana seyahat süresi ve meydana sadece yürüyerek varış olmak üzere beş açıklayıcı değişken ile tanımlanır. Türel entegrasyon ise kullanıcıların toplumun bir parçası olabilmesi, kolaylıkla kamusal alanlara ulaşabilmesi için gereken araç ve teknolojilerini içeren bir parametredir (Knupter vd., 2018, Stjernborg, 2019). Ulaşım türü seçiminin önemli faktörlerinden bir diğeri de ulaşımda ödenebilirliğe sahip olmasıdır. Ödenebilirlik parametresi, ulaşım için aylık harcanabilir gelir (Litman, 2021) ile aylık ulaşım giderini içerir (Rivas vd. 2018; Knupter vd., 2018). Aylık ulaşım giderlerinin fazla olması, kentlinin toplu taşıma veya yürüme gibi alternatiflere yönelmesi için belirleyicidir. Kapsayıcılık ise beş alt kategoride incelenmiştir. Bunlar, bedensel engelli bireyler ve kullandığı yardımcı araçlara uyum, bireylerin sağlık durumlarına uyum, dezavantajlı gruplar için uyum, mevsim koşullarına uyum ve konfordur (Knupter vd., 2018). Konfor, kalabalıklık (Eboli ve Mazzulla, 2008) ile doğrudan ilişkili olup, toplu taşıma yerine özel araç kullanımına yönelik eğilimi artırmaktadır. Erişilebilirliğin parametreleri yalnızca dış faktörler ve fiziksel çevre ile ilgili değildir. Yaş (Brookfield ve Tilley, 2016; Böcker vd. 2016; Azak ve Belir, 2020; Liao, 2020), cinsiyet (Brookfield ve Tilley, 2016; Böcker vd., 2016; Golan ve Handerson, 2019), engellilik (Schmöcker vd., 2008; Rahman, 2018; Gharebaghi ve Mostafavi 2018) gibi parametreler de erişilebilirlik ve ulaşım türü seçiminde önemli kriterlerdendir. Bir diğer parametre olan sosyal kabul edilebilirlik, cinsiyet, yaş, meslek, eğitim durumu ve güvenliğini kapsamaktadır. Bu beş faktör, ulaşım türü seçiminde bireye bağlı sebepler olmanın yanı sıra, kent içi hareketliliğinde belirleyiciler arasındadır. Kentsel kamusal alanlar ve özellikle kent meydanları, kentlilerin sürekli kullanım alanları ve sosyal hayatın odak noktaları olduğu için bu alanlara ulaşımın ve erişimin sağlanması önemlidir. Çalışma alanı olarak seçilen kamusal alanlar, İstanbul metropoliten alan sınırlarında nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgelerden biri olan Tarihi Yarımada’nın içerisinde yer alan tarihi Beyazıt, Çemberlitaş, Sultanahmet, Sirkeci, ve Eminönü Meydanları’ dır. Pek çok farklı ulaşım türü ile Bengüsu Turan, Hatice Ayataç, Enver Cenan İnce 214 ulaşılabilen Eminönü ve Sirkeci meydanlarına metro, otobüs, tramvay ve vapurlarla, Çemberlitaş ve Sultanahmet meydanlarına tramvayla, Beyazıt meydanına otobüs ve tramvay ile doğrudan erişim sağlanabilmektedir. Bu bağlamda, ulaşımda türel dağılımların kentsel kamusal alanlara erişimdeki etkisini değerlendiren bu araştırmanın amacı, İstanbul’un tarihi kentsel yarımadasında yer alan seçili meydanlara erişimde kullanıcının ulaşım türü tercihi ve kullanım amacı arasındaki ilişkiyi tercihi etkileyen temel parametreler üzerinden değerlendirmek ve tartışmaktır.