Mantık tarihinde ilk kategori teorisini ortaya atan kimsenin Aristoteles olduğu kabul edilir. Varlığın genel yüklemleri olarak tanımlanan kategorileri Aristoteles, öncelikli olarak Organon’un ikinci kitabı kabul edilen Kategoriler’de işlemiştir. Bunun yanında o, kategorileri Metafizik’te de ele almıştır. Sonraki süreçte kategoriler üzerine birçok tartışma olmuştur. Bunların başında kategorilerin sayısı ve onların mantığın konusu olup olmadığı meseleleri gelir.

Kategoriler, düşüncenin ilkeleridir. Bu yönüyle onların mantığın inceleme alanına girdiği ileri sürülebilir. Ancak bunun dışında mantıkla bağlantısı olmayan bir konudur.  Söz konusu gerekçeden dolayı kategoriler konusu çoğunlukla metafizik ilmi içerisinde ele alınmıştır. Ancak kategorilerin en genel kavramlar olarak telakki edilmesi, onların klasik mantık içinde incelenmesini gerekli kılmıştır.

En genel anlamda kategorilerin sınırsız olduğu söylenebilir. Ancak felsefeciler belli sayıda kategori kabul etmeyi tercih etmişlerdir. Aristoteles bunları münhasıran bir kitapta ele alma ihtiyacı duymuştur. Aristoteles; cevher, nicelik, nitelik, görelik, zaman, mekân, durum, sahip olma, etki ve edilgi olmak üzere on kategori kabul etmiştir.

“el-Maktûl” unvanıyla bilinen Şihâbüddin Sühreverdî’nin İslam düşüncesinde önemli bir yeri vardır. O, özellikle geliştirmiş olduğu mistik felsefe öğretisiyle bilinir. Sühreverdî başta mantık, fizik ve metafizik gibi felsefi konular olmak üzere birçok meselede önemli düşünceler ortaya koymuştur. O, kategorilerin yeri ve sayısı konusunda da kendine özgü bir yaklaşım sergilemiştir. İşte bu çalışmada onun kategoriler konusundaki görüşleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kategoriler, Şihâbüddin Sühreverdî, Aristoteles, mantık.

SHIHAB AL-DIN SUHRAWARDI AL-MAQTUL’S VIEW ON CATEGORIES

Aristotle is known to be the first to develop the category theory in the history of logic. There have been many discussions on the categories in the later periods. There were also those who developed different category theory from Aristotle. One of these names is Immanuel Kant.

Shihab al-Din Suhrawardi al-Maqtul has an important place in Islamic thought. He is a Masha’i at the beginning of his thought adventure. He later developed the doctrine of mystic philosophy called is Ishraqi. Suhrawardi introduced important ideas in many issues, especially in philosophical topics such as logic, physics and metaphysics. It also has a authentic approach to categories. That is why we have studied Suhrawardi's views on the categories. In order to be able to comprehend his approach on this subject, we used the previous forms of explanation about the categories. As mentioned earlier, the subject of categories, which is the source of knowledge at the center, has been examined by many thinkers from Aristotle. The most intense discussion about categories is about which discipline they are the subject of. Some thinkers claim that it is the subject of logic, while some others think that the metaphysics of the categories are within the study area.

Key Words: Kategoriler, Shihab al-Din Suhrawardi al-Maqtul, Aristoteles, logic.