Ceyb-i Hümâyun Defterlerine Göre Sporu Destekleyen Osmanlı Padişahları (1690-1790)

Yüksel A., Kesgin Y.

II. Uluslararası Multidisipliner Akademik Çalışmalar Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 16 - 18 Kasım 2018, ss.33-52

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.33-52
  • Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türkler, askerî manada zinde kalmak, kültürel faaliyet bağlamında ise eğlenmek için tarih boyunca sporla hemhal olmuşlardır. Osmanlılar da o alakanın kesintiye uğramasına asla izin vermemişlerdir. Padişahlar seyirci olarak bizzat katıldıkları müsabakalarla ordu mensuplarının sürekli cirit, güreş ve matrak gibi oyunlarla meşgul olmalarını teşvik etmişlerdir. O sayede oyunlar bayram, düğün ve şenliklerin vazgeçilmez birer öğesine dönüşmüştür. Hangi maksatla ve hangi zemin yahut zamanda icra edilirse edilsin padişahlar oyuncuları maddi ve manevi mükâfatlarla teşvik etmekten de geri durmamışlardır. Bu noktada padişahların oyunculara ne tür ihsanlarda bulunmuş olduklarını anlamak için müracaat edilecek başlıca arşiv malzemelerinden birisini 1692 senesinden 19. yüzyıla kadar farklı örneklerine tesadüf edilen Ceyb-i Hûmâyûn Defterleri oluşturmaktadır. Bu defterler, Osmanlı padişahlarının bizzat yaptığı harcamalara dair kayıtları ihtiva etmektedir. Spor ve sporcuları ilgilendirir ihsanlar o kayıtların bir parçasını oluşturmaktadır. Aynı defter topluluğu içerisinde bazen padişahlar sadece birer seyirci veya ihsanda bulunan şahıs olmanın çok ötesine geçmekte, söz konusu oyunlar esnasında bizzat bir sporcu olarak araştırmacının karşısına çıkabilmektedir. Aynı durum ilgili defterler özelinde bazen devletin yahut toplumun çeşitli kademelerinde yer alanlar için de mümkün olabilmektedir. Bu çalışmada daha ziyade Osmanlı padişahlarının söz konusu sportif faaliyetlerden hangilerini ne şekilde desteklemiş oldukları, o kapsamda ne tür ihsanlarda bulundukları gibi hususlar Ceyb-i Hümâyun defterlerinde yer alan vesikalardan  hareketle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu sayede Osmanlı tarihinin pek az araştırılan sahalarından birisi hakkında oldukça özgün birtakım bilgilere ulaşılmıştır

Turks have been mess with sport to keep themselves in the military sense and to have fun in the context of cultural activity throughout history. The Ottomans also never allowed the interruption of that relevance. The sultans encouraged the members of the army to engage in games such as javelin, wrestling and buzz with the competitions they personally participated in as spectators. In this way this games become an indispensable elements of feasts, weddings and festivities. Regardless of what purpose and whatever the ground or time was executed, the sultans did not refrain from encouraging the players with material and moral rewards. At this point, Ceyb-i Hûmâyûn Registers, which were found in different examples from 1692 to the nineteenth century, constitute one of the main archival materials to be applied to understand what kind of favors of the sultans. These books contain records of expenditures made by the Ottoman sultans in personally. Concerned benefaction of sports and athletes made a part of these records. In the same notebook community, the sultans sometimes go beyond just being a spectator or an honorary person, and may face the researcher himself as an athlete during the games in question. The same situation is possible for those who take part in various levels of the state or society, in particular with regard to the relevant books. In this study, the questions of the Ottoman sultans supported the sports activities in question, what kind of gifts they included in the scope of these studies were through and tried to be put forward in the Ceyb books. By this means, some very specific information about one of the less researched areas of Ottoman history has been reached.