Risâle-i Tıbb Adlı Bir Tıp Metni ve Dil Özellikleri


Creative Commons License

Alper M.

Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, cilt.28, ss.119-131, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Bu çalışmada mensur olarak kaleme alınan Risâle-i Tıbb adlı tıp eserinin tanıtılması ve başlıca dil özelliklerinin verilmesi amaçlanmıştır. Risāle-i Tıbb adlı tıp yazması, Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda 06 Mil YzA 671 arşiv numarasıyla kayıtlıdır. Sayfaları eksik olan yazmada 40 bap bulunduğu anlaşılmaktadır. Yazmada genellikle her sayfada 15 satır bulunmakla birlikte satır sayıları değişebilmektedir. Yazmada bazı kelimeler dışında hareke kullanılmamıştır. Bu tıp yazmasının kim tarafından yazıldığı ya da istinsah edildiği bilinmemektedir. Yazmada kitabın adına dair herhangi bir bilgiye de rastlanılmamıştır. Çeşitli hastalıkların tedavileri yöntemlerinden bahseden eserde bu hastalıkları iyileştirdiği düşünülen bitkiler, hayvanlar ve çeşitli maddelerden yararlanılmıştır. Eserde yer alan tedavi yöntemleriyle Anadolu sahasında yazılan önemli tıp eserleri arasında çeşitli benzerlikler bulunmaktadır. Anadolu sahasında yazılmış tıp eserlerinde olduğu gibi arı bir dille kaleme alınan eserde yazıldığı eserde Oğuz Türkçesini yansıtan bazı yazım, ses ve biçim özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler, eserin o döneme ait başka bir eserden ya da eserlerden yararlanılarak oluşturulduğunu düşündürmektedir. Eklerin düzlük-yuvarlaklık uyumuna bağlanmış veya ters uyumsuz örnekleri ise eserin istinsah edildiği döneme ait özellikler olarak değerlendirilebilir. Eklerde tespit edilen bu veriler, bu tıp eserinin XVIII. yüzyıla doğru yazılmış olabileceğini düşündürebilir. Risale-i Tıbb adlı eserde yer alan tedavi yöntemleri ve tıbbi terimlerin eski tıp alanındaki çalışmalara katkı sağlayabileceği düşünülmektedir

In this study, it is aimed to introduce the medical work called Risâle-i Tıbb, which was written as a prose, and to give its main language features. The medical manuscript called Risāle-i Tıbb is registered in the Ankara National Library Manuscripts Collection with the archive number 06 Mil YzA 671. It is understood that there are 40 chapters in the manuscript with missing pages. In the manuscript, there are usually 15 lines on each page, although the number of lines can vary. Except for some words, vowel point was not used in the manuscript. It is not known who wrote or copied this medical manuscript. No information about the name of the book was found in the manuscript. In the work, which talks about the treatment methods of various diseases, plants, animals and various substances that are thought to cure these diseases were used. There are various similarities between the treatment methods in the work and the important medical works written in the Anatolian field. These features suggest that the work was created by utilizing another work or artifacts from that period. The examples of the affixes that are related to the flatness-roundness harmony or inversely discordant can be evaluated as the features of the period in which the work was copied. These data identified in the appendices, XVIII. It may suggest that it may have been written towards the turn of the century. It is thought that the treatment methods and medical terms in the work called Risale-i Tıbb can contribute to the studies in the field of ancient medicine