Akademik Veri Yönetim Sistemi
Nicel Karar Yöntemleri Alanında Uluslararası Araştırmalar-IV, GÜRBÜZ HÜSEYİN,YILMAZ VEYSEL, Editör, Eğitim Yayınevi, İstanbul, ss.63-90, 2025
Karar verme, bireylerin ve kurumların yaşamında kaçınılmaz bir süreçtir.
Günümüzde karar ortamları giderek daha karmaşık, belirsiz ve çok boyutlu
hale gelmiş; bu durum karar vericilerin yalnızca tek bir ölçüte değil,
ekonomik, sosyal, çevresel ve yönetsel birçok kritere dayalı olarak rasyonel
seçimler yapmalarını zorunlu kılmıştır. Bu çerçevede, Çok Kriterli Karar
Verme (ÇKKV) yöntemleri, karar analizi literatüründe giderek daha fazla
önem kazanmaktadır. Bu yöntemler, karar alternatiflerini birden fazla kriter
altında değerlendirme ve karşılaştırma imkânı sunarak, özellikle karmaşık
karar problemlerinde daha dengeli ve nesnel çözümler elde edilmesini
sağlamaktadır.
ÇKKV yaklaşımında, kriterlerin göreli önem düzeylerini belirlemek büyük
önem taşımaktadır. Bu kapsamda, hem öznel hem de nesnel ağırlıklandırma
yöntemleri geliştirilmiş olup, Entropi yöntemi nesnel temelli yaklaşımlar
içinde öne çıkan tekniklerden biridir. Bilgi teorisine dayanan Entropi yöntemi,
kriterler arasındaki farklılaşma düzeylerini temel alarak ağırlık belirlemekte
ve böylece karar sürecine öznel yargılardan bağımsız bir katkı sunmaktadır.
Öte yandan, alternatiflerin değerlendirilmesinde kullanılan yöntemlerden
biri olan MARCOS (Measurement of Alternatives and Ranking according to
Compromise Solution) yöntemi, karar alternatiflerini ideal ve anti-ideal
çözümlerle ilişkili biçimde analiz ederek, göreli fayda katsayılarına dayalı bir
sıralama yapmayı mümkün kılmaktadır. MARCOS yöntemi, karar sürecine
sistematiklik, hesap verebilirlik ve şeffaflık kazandırması açısından literatürde
giderek artan bir ilgiyle karşılanmaktadır.
Bu kitap bölümü, Entropi ve MARCOS yöntemlerini hem teorik hem de
uygulamalı boyutlarıyla ele almayı amaçlamaktadır. Kuramsal çerçevenin ardından, Türkiye'deki 26 düzey 2 bölgesine (NUTS-2) ait sosyo-ekonomik
göstergeler kullanılarak Entropi tabanlı MARCOS yöntemi ile bölgesel
gelişmişlik düzeyleri analiz edilmiştir. Uygulama kapsamında, yedi temel
kriter üzerinden karar matrisi oluşturulmuş; önce Entropi yöntemi ile kriter
ağırlıkları hesaplanmış, ardından MARCOS yöntemiyle her alternatifin ideal
ve anti-ideal çözümlere göre göreli fayda düzeyi belirlenmiştir. Elde edilen
sonuçlar, Türkiye’deki bölgeler arasındaki sosyo-ekonomik farklılıkların çok
boyutlu bir analizle ortaya konulmasına olanak sağlamıştır.
Bu kapsamda çalışmanın temel amacı, bölgesel gelişmişlik düzeylerini
Entropi tabanlı MARCOS yöntemi aracılığıyla nesnel biçimde analiz etmek
ve karar vericilere çok kriterli karar verme yaklaşımıyla desteklenmiş
karşılaştırmalı bir değerlendirme çerçevesi sunmaktır.