Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis, Osmanlı döneminde hesap ilmini konu edinen bir matematik eseridir. Eser, Osmanlı döneminde hesap konularını ve dönemin muhasebe matematiğini ele alması sebebiyle bilim tarihi açısından önem taşımaktadır. Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefįs’te geçen “iy kān-ı kerem” ifadesi, eserin devrin önde gelen isimlerinden birine ithaf edilmiş telif bir eser olduğunu düşündürmektedir. Eserde müellif veya müstensihe dair herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Fakat eserin 1511 tarihli Mürşidü’l-Muhasibin adlı muhasebe türündeki eserle olan benzerliği ve 15-16. yüzyıllar arasındaki kitaplardaki manzum problemin bir örneğinin eserde bulunması, eserin 16. yüzyılda yazıldığına dair önemli bir bilgi vermektedir. Ayrıca Arapça terimlerin ve tamlamaların yoğun olarak kullanılmıştır. Eserde Türkçe matematik terimi kullanımı sınırlıdır. Matematik terimleri birleşik fiillerle ifade edilse bile eser, dönemin matematik terimlerini ve anlayışını bilmeyi gerektirmektedir. Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis’te ağır bir dil kullanılsa da eser, Klasik Osmanlı Türkçesine geçişi yansıtan yazım, ses ve biçim özelliklerini içermektedir. Metindeki harekelerin düzenli olması ve yazının güzel denilebilecek bir nitelikte olması, bu özelliklerin anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır. Bu çalışmada, Manisa İl Halk Kütüphanesi 45 Hk 1753 numarada kayıtlı olan Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis, adlı mensur matematik eserinin tanıtılması ve eserin başlıca dil özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Hesap ilmi konusunu ele alan Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis, harekeli nesihle yazılmıştır. Baştan ve sondan eksik olan yazmanın her sayfasında yedi satır bulunmaktadır. Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis’ten elde edilen bulguların Türk dili çalışmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır.
Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis is a mathematical work that deals with the science of calculation in the Ottoman period. The work is important in terms of the history of science because it deals with the accounting issues in the Ottoman period and the accounting mathematics of the period. The expression “iy kān-ı kerem” in Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis suggests that the work is a copyrighted work dedicated to one of the leading names of the period. There is no record of the author or copyist in the work. However, the work’s similarity to the accounting type work called Mürşidü’l-Muhasibin dated 1511 and its origins in the 15th-16th centuries. The fact that an example of the verse problem in the books between the centuries and the centuries is found in the work gives important information that the work was written in the 16th century. In addition, Arabic terms and phrases were used extensively. The use of the Turkish mathematical term in the work is limited. Even though mathematical terms are expressed with compound verbs, the work requires knowledge of the mathematical terms and understanding of its period. Although a heavy language is used in Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis, the work contains spelling, sound and form features that reflect the transition to Classical Ottoman Turkish. The fact that the movements in the text are regular and the writing is of a quality that can be called beautiful make it easier to understand these features. In this study, it is aimed to introduce the prose mathematical work named Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis, registered in Manisa Provincial Public Library, number 45 Hk 1753, and to examine the main linguistic features of the work. Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis, which deals with the science of calculation, was written in naskh with vowels. There are seven lines on each page of the manuscript, which is missing from the beginning and the end. It is hoped that the findings obtained from Mine’l-İlmi’l-Hisâbü’l-Nefis will contribute to Turkish language studies.
