Bu çalışma, Osmanlı döneminde yaşamış sûfîlerin Arap dili alanındaki katkılarını, Mehmed Tahir’in “Osmanlı Müellifleri” adlı biyografik eseri çerçevesinde incelemektedir. Araştırmanın temel problemi, sûfî müelliflerin dil çalışmalarıyla ilgili katkılarının yeterince sistematik olarak değerlendirilmemiş olmasıdır. Bu bağlamda sûfîlerin Arapçayı öğrenme ve öğretme çabaları, özellikle dini metinleri anlama ve yorumlama ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Tekke ve dergâhlar, Arap dili eğitiminin ve kültürel aktarımın önemli merkezleri hâline gelmiştir. Çalışmada, sûfîler tarafından kaleme alınan gramer, belagat, lügat ve aruz gibi alanlardaki yazmalar; haşiye, şerh, muhtasar ve tercüme türlerinde üretilen metinler üzerinden analiz edilmiştir. Yöntem olarak, Mehmed Tahir’in eserinde geçen sûfî müelliflerin biyografileri taranmış, Arap diliyle ilgili çalışmaları tematik olarak sınıflandırılmıştır. Sûfîlerin Arap şiirine doğrudan katkıları bu çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Elde edilen bulgular, Osmanlı sûfîlerinin yalnızca manevî değil, aynı zamanda ilmî bir miras inşa ettiğini ve bu mirasın sonraki nesillere aktarılmasında bir rol oynadıklarını göstermektedir.
This study examines the contributions of Sufis who lived during the Ottoman period to the Arabic language, within the framework of Mehmed Tahir’s biographical work titled "Osmanlı Müellifleri" (Ottoman Authors). The core problem of the research is that the contributions of Sufi authors regarding language studies have not been systematically evaluated enough. In this context, Sufis’ efforts to learn and teach Arabic stemmed particularly from the need to understand and interpret religious texts. Tekkes and dervish lodges became significant centers for Arabic language education and cultural transmission. In the study, manuscripts penned by Sufis in fields such as grammar, rhetoric, lexicography, and prosody were analyzed through texts produced in the genres of commentary (haşiye), exegesis (şerh), compendium (muhtasar), and translation (tercüme). As a method, the biographies of Sufi authors mentioned in Mehmed Tahir’s work were surveyed, and their studies related to the Arabic language were thematically classified. Direct contributions of Sufis to Arabic poetry have been excluded from the scope of this study. The findings demonstrate that Ottoman Sufis constructed not only a spiritual but also a scholarly legacy, and they played a role in transmitting this legacy to subsequent generations
