Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı sonunda imzaladığı Mondros Ateşkes Antlaşması ile tüm Anadolu işgal edilmiş, Osmanlı’nın kurucu unsuru Müslüman Türk milleti katliamlar karşısında millî ve dinî varlığını kaybetme tehlikesini idrak etmiştir. Kongreler sürecinden sonra İstanbul’da açılan son Osmanlı Mebuslar Meclisi işgal güçleri tarafından basılmış, bazı milletvekilleri tutuklanarak Türk siyasi varlığı ve bağımsızlığı temsil edilemez hale gelmiş, fakat Millî Mücadele devam etmiştir. İstanbul hükümeti yayınladığı fetva ile Millî Mücadelenin meşru ve haklı olmadığını iddia etmiştir. Buna karşılık Anadolu fetvası mücadelenin meşru ve haklılığını ortaya koymuştur. 23 Nisan 1920’de Ankara’da olağanüstü yetkilere sahip TBMM açılmasının ardından dinî konularda hizmet vermek üzere TBMM’nin ilk hükümetinden itibaren Şeriyye ve Evkaf Vekâleti kurulmuştur. Şeriyye ve Evkaf Vekâleti Millî Mücadele yıllarında imkânların elverdiği ölçüde çalışmış, bu mücadelenin meşru ve haklı olduğuna dair katkıda bulunmuştur. Saltanatın kaldırılması ve Cumhuriyetin ilanının ardından 3 Mart 1924’te Şeriyye ve Evkaf Vekâletinin kaldırılması ve Diyanet İşleri Riyasetinin kurulması hakkında kanun çıkarılmıştır. Bu çalışmada Şeriyye ve Evkaf Vekâletinden Diyanet İşleri Reisliğine (1920-1924) geçiş süreci ele alınmıştır. Şeriyye ve Evkaf Vekâletinin dinî meşruiyet meselesine bakışı ve din hizmetleri incelenmiştir. TBMM Zabıt Cerideleri ve transkript edilen arşiv belgeleri dinî kurum ve hizmetlere dair önemli bilgiler sunmaktadır.
With the Armistice of Mudros signed by the Ottoman Empire at the end of the World War I, Anatolia was occupied, and the Muslim Turkish nation, the founding element of the Empire, realized the danger of losing its national and religious existence against the massacres. Following the congresses held across Anatolia, the last Ottoman Parliament inaugurated in Istanbul was raided by the occupying forces. Some deputies were arrested. Even though the Parliament lost its power of representation the National Struggle continued. The government in Istanbul asserted that the National Struggle was illegitimate by a religious edict (fatwa). Contrarily, the fatwa given by the national forces in Anatolia revealed the legitimacy and righteousness of their act. Following the inauguration of the Turkish Grand National Assembly On April 23, 1920 in Ankara with extraordinary authorization, the Ministry of Sharia and the Foundations was established to provide religious services. This ministry had been under service to the extent possible during the years of the National Struggle, and this struggle was supported legitimately and rightfully. Following the abolishment of the Sultanate on November 1, 1922, and the proclamation of the new national Turkish state as a republic on October 29, 1923. a law was enacted on March 3, 1924on the abolishment of the referred Ministry and formation of the Presidency of Religious Affairs instead. Thus, this manuscript focuses on the transition process from this former Ministry to the Presidency of Religious Affairs (1920-1924) was discussed. The perspective of the Ministry on religious legitimacy and religious services is analyzed. The parliamentary minutes and transcribed archival documents provide crucial information on the topic.
