Akademik Veri Yönetim Sistemi
Prof. Dr. Candan Nemlioglu'na Armagan, Dr. Ögr. Üyesi Oktay GÜNDOGDU, Editör, Hitit Yayıncılık, Çorum, ss.128-156, 2025
Islam kitap sanatında bir kâgıt süsleme teknigi olarak ortaya çıkan ebru
sanatının kökeni tam olarak bilinmemektedir. Su yüzeyinde olusan
rastlantısal desenlerin çesitli araçlarla biçimlendirilerek kâgıda
aktarılmasıyla elde edilen ebru kâgıtları, özellikle sanatlı yazma eserler ve
murakkalarda sıkça kullanılmıstır. Bu makalede, ilk olarak 15. yüzyılda Iran
cografyasında ebru sanatının nasıl var oldugu aydınlatılmaya
çalısılacaktır. Ardından, 16. yüzyılda Safevî Sahı I. Tahmasb döneminde
(1524–1576) yasamıs ve daha sonra Hindistan’a göç etmis olan sanatkâr
Mir Muhammed Tâhir’in bu alandaki katkılarına odaklanılacaktır.
Çalısmanın temelini, Mir Muhammed Tâhir’e hitaben yazılmıs ve
günümüze ulasan iki Farsça mektup ile Edinburgh Üniversitesi’nde
bulunan bir Hint albümünün (Or. Ms. 373) dibâcesi olusturmaktadır.
Mektuplar, Iran’da yasayan iki sanatçının Mir Muhammed Tâhir’e duydugu
hayranlıgı ve onun tekniklerini ögrenme arzularını yansıtmakta; albüm
metni ise onun bu sanatın gelisimindeki merkezi rolünü belgelemektedir.
Ayrıca, 16. yüzyılın sonlarında Safevî komutanlarından biri olan ve I. Sah
Abbas döneminde Erdebil valiligi görevini üstlenen Karamanlı Zülfikar
Hân’ın sanat hamiligi ve himayesinde faaliyet gösteren bir sanat
atölyesinin varlıgı da bu çalısma kapsamında açıklıga kavusturulacaktır.
Bu makalede, söz konusu mektuplar ve dibâce ilk kez Türkçeye çevrilerek
degerlendirilecek, böylece Mir Muhammed Tâhir’in ebru sanatının
gelisimine katkıları ile Safevî dönemi kitap sanatındaki yeri ve bu sanata
yönelik hamilik faaliyetleri irdelenecektir.