Tokat ilmiyat dergisi, cilt.10, sa.1, ss.249-275, 2022 (Hakemli Dergi)
Ülkemizde yaygın din eğitimi alanında hizmet veren kurumların başında Diyanet
İşleri Başkanlığı (DİB) gelmektedir. Toplumu din konusunda aydınlatmakla sorumlu
olan DİB, din hizmetleri bağlamında oldukça geniş bir alanda faaliyette bulunmaktadır. Başkanlığın yürüttüğü din hizmetleri günümüzde sadece cami ile sınırlı olmayıp
cami dışında da birçok dinî ve kültürel içerikli çalışmalar yapılmaktadır. Bu faaliyetlerin yürütülmesi noktasında müezzin kayyım, imam-hatip, Kur’an kursu öğreticisi,
din hizmetleri uzmanı, vaiz gibi birçok görevli kuşkusuz kendi hizmet alanlarıyla ilgili çalışmaları yerine getirmektedirler. Bununla birlikte yaygın din eğitimi faaliyetlerinin halka sunulması noktasında imam-hatiplik mesleği diğerlerinden daha fazla
ön plana çıkmaktadır. Bu durum muhtemelen imam-hatiplik görevini icra edenlerin
doğrudan ve yaygın şekilde halkla iç içe bulunup onlarla vasıtasız bir şekilde muhatap
olmalarından kaynaklanmaktadır. Tarih boyunca imam-hatiplik mesleği, insanların
en çok konuştukları meslekler arasında yer almıştır. Nitekim imamlık mesleğini yü-
rüten kişilerin eğitim düzeyleri, aldıkları maaşlar, toplumda yerine getirdikleri görev
ve roller, toplumsal imaj ve itibarları bugün de zaman zaman çeşitli platformlarda
tartışılmaktadır. Tartışılan bu konular aslında statü kavramı kapsamında değerlendirilen hususlardır. Bu araştırmada imam-hatiplik mesleği; tarihsel gelişimi, mesle-
ğe atanabilme şartları, görev ve sorumlulukları gibi farklı boyutlarıyla ele alındıktan
sonra mesleğin statüsü tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma ülkemizde yaygın din
eğitimi alanında DİB’in en çok görünen yüzü olan imam-hatiplik mesleğini ve çeşitli kriterler açısından bu mesleğin statüsünü geçmişi ve bugünü ile değerlendirmeyi
amaçlamaktadır. Bir mesleğin statüsünü sağlıklı bir biçimde tespit edebilmek için
bütüncül yaklaşımlarla ortaya konulmuş çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. Bu çalış-
mada bütüncül bir yaklaşım tercih edilerek imam-hatiplik mesleğinin statüsü tek bir
açıdan değil toplumsal ve kurumsal imaj, saygınlık, eğitim düzeyi ve ekonomik durum
gibi birçok açıdan incelenmiştir. Bu aynı zamanda çalışmanın özgün tarafıdır. Araş-
tırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması, veri toplama tekniği olarak
ise belgesel tarama türlerinden literatür taraması kullanılmıştır. Bir mesleğin statüsü
ve saygınlığı ile o mesleği yürütenlerin niteliği arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Mesleğin statüsü ile o mesleği yürütenlerin niteliği birbirini karşılıklı olarak
etkilemektedir. Bu etkileme olumlu olabileceği gibi olumsuz da olabilmektedir. Kuş-
kusuz tarihsel süreç içerisinde imam-hatiplik mesleğinin statüsü ve bu görevi yürü-
tenlerin saygınlığı dönemsel olarak değişiklik gösterse de Müslüman toplumlarda bu
mesleğin “peygamber mesleği” olarak nitelendirildiği ve genellikle saygı duyulan bir
meslek olduğu söylenebilir. Ülkemizde özellikle son dönemlerde DİB’in yeni hizmet
politikası çerçevesinde imam-hatiplik mesleğinin görev alanı genişlemiş ve çeşitlenmiştir. Bu kapsamda imam-hatiplerin toplumdaki görünürlüğünde ve üstlendikleri
rollerde bir artma meydana gelmiştir. Artan bu roller topluma katkı sağlayan dinî,
sosyal ve kültürel içerikli faaliyetleri beraberinde getirmiş ve bütün bunlar mesleğin itibarını artırarak statüsünün yükselmesine katkıda bulunmuştur. Dini temsil makamı olan imam-hatiplik, insanların kendisine uyması için ihdas edilmiş bir görevdir. Bu
Abstract: The Presidency of Religious Affairs is one of the leading institutions providing services in the field of non-formal religious education in our country. The Directorate of Religious Affairs, which is responsible for enlightening society on religion,
operates in a very wide area in the context of religious services. Religious services
carried out by the Presidency of Religious Affairs are not only limited to mosques but
also many religious and cultural studies are carried out outside the mosque. At the
point of carrying out these activities, many officials such as muezzin, imam, Qur’ān
course teachers, religious services specialists and preachers, undoubtedly carry out
the works related to their own service areas. However, the profession of imamate comes to the fore more than the others at the point of presenting non-formal religious
education activities to the public. This situation is probably due to the fact that those
who perform the duty of imams are directly and widely intertwined with the public
and have direct contact with them. Throughout history, the profession of imamate has
been among the professions that people talk about the most. As a matter of fact, the
education level of the people who carry out the profession of the imam, the salaries
they receive, the duties and roles they fulfill in the society, and their social image and
reputation are still discussed on various platforms from time to time. These discussed
issues are actually issues that are evaluated within the scope of the concept of status.
In this research, the profession of imamate; the status of the profession has been tried to be determined after it has been discussed with different dimensions such as its
historical development, the conditions of being appointed to the profession, and its
duties and responsibilities. This research aims to evaluate the profession of imamate,
which is the most visible face of the Presidency of Religious Affairs in the field of
non-formal religious education in our country, and the past and present status of this
profession in terms of various criteria. In order to determine the status of a profession in a healthy way, studies with holistic approaches are needed. In this study, a holistic approach was preferred and the status of the imamate profession was examined
not from a single perspective, but from many aspects such as social and institutional
image, prestige, education level and economic situation. This is also the original side
of this work. A case study, one of the qualitative research designs, was used in the
research, and a literature review, one of the documentary scanning types, was used
as the data collection technique. There is a strong relationship between the status of
a profession and the quality of those who practice it. The status of the profession and
the quality of those who carry out that profession mutually affect each other. This
influence can be either positive or negative. Undoubtedly, although the status of the
profession of the imam and the prestige of imams have changed periodically in the
historical process, it can be said that this profession is defined as the profession of the
prophet in Muslim societies and is generally respected profession. In our country, the
field of duty of the imamate profession has expanded and diversified, especially in
recent years, within the framework of the new service policy of the Presidency of Religious Affairs. In this context, there has been an increase in the visibility of imams in
society and their roles. These increasing roles have brought along religious, social and
cultural activities that contribute to society, and all of these have contributed to the
rise of the profession’s status by increasing its reputation. The imamate, which is the
religious representative office, is a duty that has emerged for people to follow it. In
this respect, the prestige, institutional and social image of the profession of imamate
is an issue that should be sensitive not only to the Presidency of Religious Affairs but also to the whole society. Because negative examples about the image and reputation of imams can be transferred to religion by making generalizations. Therefore, for
Keywords: Religious Education, Non-formal Religious Education, Presidency of Religious Affairs, Imamate Profession, Status.