Bu çalışma Sivas’ın ilk özel Türkçe gazetesi olarak basın tarihindeki yerini alan Vicdan üzerine bir incelemedir. İkinci Meşrutiyet’in söz hürriyetini önceleyen anlayışından yararlanarak taşrada önemli bir boşluğu dolduran bu özel girişim, dönemin ruhunu anlamanın yolunu sunan değerli bir arşiv niteliğindedir. Haberleşme aracı olmanın ötesinde konuma yerleşerek bir yandan Sivas basınının dününe ışık tutma diğer taraftan yayımlandığı dönemin ve bölgenin durumunu aydınlatma gücü dolayısıyla Vicdan bir asır öncesini günümüze taşıyan somut bir belge kabul edilmelidir. Niteliksel tarihsel tasarım karakterine sahip çalışmada Vicdan’ın yayın hayatına devam ettiği 1909 – 1910 dönemine ait yirmi beş sayılık arşivi incelenmiştir. Araştırmanın önemi, hakkında henüz yeterli çalışma bulunmayıp gizli kalmış bir kıymet mahiyetindeki Vicdan’ı dikkate almaktan ileri gelmektedir. Dönemin Sivas basınını konu edinen sınırlı sayıdaki belge ve eserin de kaynaklık ettiği araştırma; yayımlandığı ortama şahitlik edip tanınmayı bekleyen bahse konu yayını değerlendirme yoluyla Türk basın tarihine anlamlı bir katkı olmayı amaçlamaktadır. İncelenen sayılar Vicdan’ın kamuoyu adına resmi makamları yakından takip edip eleştiri yazılarına sayfasını açmanın yanında edebiyattan ziraata, tarımdan eğitime geniş bir alanda halkı bilgilendirici yayınlarda bulunduğunu göstermiştir. Sonuç olarak; bölge halkının sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik durumu, Sivas özelinde Anadolu’nun fikir yapısı, ülkenin siyaset tablosu hakkında bilgi veren gazetenin kimliği ve yazı kadrosuyla da nitelikli bir yayın olduğu anlaşılmıştır.
This study is an examination of Vicdan, the first private Turk newspaper of the Sivas press. This private enterprise, which fills an important gap in the provinces by taking advantage of the understanding of the Second Constitutional Period that prioritizes freedom of speech, is a valuable archive that enables to understand spirit of the period. Vicdan should be accepted as a physical document that goes beyond being a means of communication because of its power to shed light on the past of Sivas press, and on the other hand, to illuminate the situation of the period and region in which it was published. In this study, which has the character of qualitative historical design, twenty-five numbered archives of Vicdan belonging to the period 1909-1910 were examined. This research is important because it examines the newspaper Vicdan, which is a hidden value and for which there are not enough studies yet. Research, which is also based on a limited number of documents and works about Sivas press of the period, aims to make a meaningful contribution to the history of Turk press by witnessing the environment in which it was published and evaluating the publication in question waiting to be recognized. The examined issues of the newspaper showed that Vicdan closely followed the official authorities on behalf of the public and published critical articles, and also published informative publications in a wide range of fields, from literature to agriculture, from agriculture to education. As a result, it has been understood that the newspaper is a qualified publication with its identity and writing staff, providing information about the socio-cultural and socio-economic situation of the people of the region, the intellectual structure of Anatolia in Sivas, and the political table of the country.
