Akademik Veri Yönetim Sistemi
Muhasebe ve Denetimde Güncel Çalışmalar, Dr. Kadir GÖKOĞLAN, Editör, Sonçağ, Ankara, ss.35-54, 2021
2019’un
sonlarına doğru Çin’de başlayan ve 11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü
tarafından pandemi olarak ilan edilen Covid-19 salgını, en büyük yıkımı başta
sağlık alanına verirken sonrasında ekonomi üzerinde büyük etkiler yaratmıştır. Tüm
dünyada gündelik yaşamın her alanını olumsuz bir şekilde etkileyen salgın ciddi
kısıtlamaların yaşanmasına sebep olmuştur. Ülkemizde de büyük etkileri görülen
bu salgının sağlık, ekonomi, teknoloji ve sosyal alanlarda birçok değişim ve
kısıtlamalar yarattığı söz konusudur. Bu kısıtlamalar neticesinde oluşan
belirsizlikler işletmelerin finansal tabloları üzerinde değişimler oluştururken
denetim çalışmalarını da etkilemiştir. İşletmelerin bu süreçte etkilenmesi
sektörel bazda farklılık gösterse de çoğu işletmenin sürekliliğini sağlamakta
güçlük çektiği veya işletme sürekliliğini tehdit ettiği görülmüştür. İşletme
paydaşları açısından büyük önem arz eden finansal tablolar ise bu belirsizlik
ve kısıtlamalar içerisinde değişimlere maruz kalmışlardır. Bu doğrultuda ise
finansal sıkıntılar içerisine düşen işletmeler muhasebe hata ve hilelerine
başvurma yoluna gitmiş olabilirler. Covid-19 salgınıyla birlikte başta finansal
tablolar olmak üzere başka iletişim araçlarıyla da işletmelerin paydaşlarına
yapması gereken açıklamaları artırması gerekmiştir. Bu tür belirsiz zamanlarda
işletmelerin yeniden güven kazanması çok önemlidir. Paydaşlar tarafından
işletmelerin güvenilir bilgi sunması ve şeffaf davranması beklenir. Bu
beklentilerin bir kısmı ise finansal raporlar ile sağlanır. Bu sebeple covid-19
salgını baş gösterdiğinden beri bağımsız denetimin ve uzaktan denetim sürecinin
önemi daha da çok ortaya çıkmıştır. Denetim, paydaşların finansal tablolara
olan güvenini arttırmaktadır. Denetçinin vereceği görüş ile oluşturulan
bağımsız denetim raporu; tabloların finansal raporlama çerçevesine uygun bir
şekilde hazırlanıp hazırlanmadığı ve tablolarda hata ve hileden kaynaklı
yanlışlıkların olup olmadığı konusunda bilgiler vermektedir. Salgının
yayılımını engellemek için hükümet, sağlık bakanlığı ve şirketler tarafından
alınan birçok önlem ve kısıtlamalar finansal tabloların denetiminde zorlukların
yaşanmasına sebep olmuştur. Seyahat kısıtlamaları, şirketlerin çalışmalarına
ara vermesi, yeterli, uygun ve zamanında denetim kanıtlarının toplanamaması,
uzaktan çalışmaya geçen işletmelerin muhasebe sistemlerine ve denetim için
ihtiyaç duyulan bilgilere ulaşmada zorlukların yaşanması, sağlık tedbirleri
sebebiyle denetim çalışanlarının birlikte çalışamamaları, denetçilerin şirket
yöneticileri ile yüz yüze görüşememesi ve uzaktan çalışma sistemiyle şirketlerin
iç kontrol sistemlerinde etkinliğin azalması gibi zorluklar bağımsız denetim
sürecinin aksamasına sebep olmuştur. KGK tarafından Covid-19 salgını ile
gelişen kısıtlamalarda denetçilerin doğrulama prosedürlerini yazılı belgelerle
değil elektronik ortamda hazırlanan daha güvenli belgelerle uygulaması ve
güvenlikli sistemlerle denetim kanıtları toplaması önerilmiştir. Günümüzde
elektronik olarak uzaktan denetime doğru bir geçiş söz konusudur. Pandemi
sürecinde ise uzaktan denetim uygulamaları arttırılmaya çalışılmıştır. Uzaktan
denetim, finansal verilerin ve iç kontrollerin doğru olup olmadığını bilgi ve
iletişim teknolojisi veri analitiği ile uzaktan değerlendirme ve rapor etme
sürecidir. Elektronik vasıtalar ve iletişim araçları ile işletmelerin denetim
kanıtlarının toplanması ve denetim faaliyetlerinin yürütülmesidir.
Bu
çalışma ile amaçlanan; Covid-19 salgınıyla baş gösteren ekonomik sorunların
yarattığı birçok zorluk karşısında sürekliliği tehdit altına giren şirketlerin
denetim sürecinde ne gibi zorluklar ve değişimler yaşadığının araştırılmasıdır.
Bu doğrultuda bağımsız denetim sürecinde yaşanan zorluklar ve değişimler,
uzaktan denetime geçişin artması ve salgının işletmelerin üzerine etkisi
araştırılmak istenmiştir. BİST’te işlem gören şirketlerin bağımsız denetim
raporlarında verilen denetçi görüşleri doğrultusunda hata, hile, ihmal ve
eksiklik olup olmadığı araştırılmak istenmiştir. BİST’te faaliyet gösteren
çeşitli sektörlerden Covid-19 salgını sebebiyle en çok etkilendiği düşünülen
sektörler tercih edilmiştir. Bunlar;
·
Gıda, içecek ve
tütün sektörü,
·
Kimya ve ilaç
sektörü,
·
Lokanta ve
oteller sektörü,
·
Eğitim ve
sağlık sektörü.
Sonuç
olarak; 2020 yılında salgın hastalık olarak kabul edilen Covid-19’un ekonomik
etkileri neticesinde işletmelerde yaşanan zorluklar üzerinde durulmak
istenmiştir. İşletme paydaşlarının güvenini kazanmak için en önemli araç olan
bağımsız denetimden bahsedilmiştir. Pandemi süreci boyunca yaşanılan kısıtlamalar
ile işletmelerin uzaktan denetime geçişi artmış olup bu konu araştırılmıştır.
Uygulama basamağında ise BİST’te işlem gören şirketlerin faaliyet raporları
incelenmek istenmiştir. Bu doğrultuda uygun sektörlerin seçilmesine özen
gösterilmiştir. Seçilen sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin Covid-19
öncesi ve sonrası bağımsız denetim raporları incelenecek olup pandemi sürecinin
şirketler üzerindeki etkisi daha net ortaya çıkarılacaktır. Salgın öncesi
işletmelerin denetim raporlarında verilen denetçi görüşleri ve salgın sonrası
görüşleri karşılaştırılarak analizi yapılacaktır. Böylece tüm dünyada ve
ülkemizde büyük etkisi görülen salgının yarattığı belirsizlik sürecinin
şirketlerin finansal tabloları oluştururken hata, hile ve ihmalkarlık yapıp
yapmadığı ortaya koyulacaktır.