Osmanlı Kahve Kültürünün Minyatür Sanatı Üzerindeki Yansımaları

Akpınar G., Yılmaz M.

3rd International Conference On Coffee & Cocoa, Rio De Janeiro, Brezilya, 13 - 15 Mart 2023, ss.116-126

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Rio De Janeiro
  • Basıldığı Ülke: Brezilya
  • Sayfa Sayıları: ss.116-126
  • Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖZET

Kahve, günümüzde birçok insan tarafından sıklıkla ve sevilerek tüketilen içecekler arasında yer almaktadır. Ne zaman ve kim tarafından keşfedildiğine dair çok sayıda rivayet bulunan bu egzotik içeceğin önce anavatanı olan Etiyopya’dan Yemen’e taşındığı oradan da 16. Yüzyıl’da Osmanlı topraklarına getirildiği bilinmektedir. İtibarlı ve kıymetli bir içecek gözüyle bakılan kahvenin Osmanlı’da önce sarayda ve varlıklı evlerde tüketildiği ancak ilerleyen süreçte başta İstanbul olmak üzere imparatorluğun çeşitli bölgelerinde kahvehanelerin açılması ve seyyar kahve satıcılarının ortaya çıkmasıyla halk arasında da yaygınlaşmaya başladığı görülmektedir. 17. Yüzyıl’a gelindiğinde ise kahve hem sarayın hem de toplumun gündelik yaşantısında kendine benzersiz bir yer edinmiştir. Sarayda kahvecibaşı adı altında bir makam oluşturulmuş, saraya gelen elçilere, devlet adamlarına ve kıymetli misafirlere gösterişli törenlerle kahve sunulmuş ayrıca şenliklerde, düğünlerde ve merasimlerde kahveye yer verilmiştir. Halk arasında ise kahve bir sosyalleşme aracı olarak rol oynamış, kahvehanelerde ve çeşitli ortamlarda bir araya gelen insanlar kahve bahanesiyle konuşup sohbet etmiş, etkinlikler düzenlemişlerdir. Tüm bunlarla birlikte kahve Osmanlı toplumu için vazgeçilmez bir kültürel unsur haline gelerek birçok alanı etkilemiştir. Kaynağını büyük ölçüde kültürel değerlerden alan sanat dalları da bu yönüyle kahvenin Osmanlı’daki yerini kendilerine konu edinmiştir. Bu sanat dalları içerisinde olay veya öykülerin resim yoluyla tasvir edilmesi şeklinde tanımlanan minyatür sanatı da bulunmaktadır. Osmanlı dönemi minyatürleri sanatsal değerlerinin yanında tarihi belge niteliği de taşımaktadır. Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu dönemine ait kahve kültürüne ışık tutması bağlamında geçmişi Orta Asya’ya kadar uzanan minyatür sanat eserlerinin araştırılması amaçlanmış, ulaşılan eserlerde kahve kültürünün toplum içerisindeki yeri, kullanılan ekipmanlar ve sunum şekilleri incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada nitel bir yöntem izlenmiş, doküman incelemesi ile elde edilen minyatür eserler betimsel içerik analizine tabi tutularak yorumlanmıştır. İncelenen minyatür eserlerde dönemin kahvehanelerine gelen kişilerin konumsal yerleşimi, kahvehanede oynanan oyunlar, kahve sunum ve tüketim şekli dikkat çeken unsurlar arasında bulunmuştur.