Akademik Veri Yönetim Sistemi
MANTIK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, cilt.2, sa.1, ss.63-152, 2020 (Hakemli Dergi)
Bu makalede Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan Mantık ilmine dair el yazması ve matbû eserlerin tasnif edilmesi amaçlanmıştır. Zira bu kütüphanede mantık alanında telif edilmiş çok sayıda el yazması eser bulunmaktadır. Bunların bir kısmının henüz matbû olmadığını tespit ettik. Bu eserlerin mantık ilim tarihine matbû olarak kazandırılması gerekmektedir. Açıkçası mantık ilim adamlarının dikkatini bu eserlere çekerek İslâm mantık tarihine katkı sağlamayı hedeflemekteyiz. Diğer taraftan Sivas Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan eserlerin, bilhassa mantık eserlerinin tasnifi hatalar barındırmaktadır. Bu makalemizde mantık eserlerinin tasnifindeki hataları arındırmayı ve doğru bir tasnif şeklini ortaya koyarak mantık alanında çalışacak araştırmacıların en doğru tasnife ulaşmalarını sağlamayı hedef edindik. Böylece mezkûr kütüphanede mevcût bulunan 1583 el yazması eseri ve 16351 matbû eseri tarayarak çalışmamıza esas teşkil eden tasnifi oluşturduk. Tasnif esnasında sırayla şu problemlerle karşılaştık ve bu problemleri büyük ölçüde çözmeye çalıştık: mantık ilmine ait olmayan eserlerin, mantık ilmine ait olarak kayıt edilmesi, mantık ilmine ait olan eserlerin, mantık ilmine ait olmayan eserler arasına kaydedilmesi, eser isimlerinin eksik, fazla ya da yanlış yazılması, eser, müellif ve mütercim isimlerinde gerekli transkripsiyon işleminin yapılmaması, müellif ve mütercim vefat tarihlerinin yanlış, eksik yazılması veya hiç yazılmaması. İşte bu araştırmada gereken tüm işlemler yapılmaya çalışılmış olup hata payı en aza indirilmeye çalışılmıştır. Çalışmamız giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte mezkûr kütüphanenin kurucusu Yusuf Ziya Başara Bey’in kısa tarihçe-i hayatı ve Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi hakkında gereken malumat verilmiştir. Birinci bölümde mantık ilmine dair el yazması eserlerin tamamı, matbû eserlerin ise Îsâgûcî, Şemsiyye ve Tehzîbu’l-Mantık eserleri üzerlerine yazılmış olanlarına yer verilmiştir. Bunun yanısıra medrese geleneğinde büyük öneme sahip olan ve bunların üzerine çok sayıda şerh ve haşiye yazılan; Îsâgûcî, Şemsiyye ve Tehzîbu’l-Mantık eserlerine önemle değinilmiştir. İkinci bölümde Âdâbu’l-Bahs ve’l-Münâzara’yı konu edinen eserlerin yazma listesi verilmiştir. Matbû eserlere ise sayısının fazlalığı ve makalenin sınırlarını aşmasından dolayı tercihen tablo şeklinde ve ek olarak yer verilmiştir. Sonuçta yapılan tasnifin önemine ve alana yaptığı katkılara temas edilmiştir. Bu araştırmada alanda çalışacak kişilerin ele alınan eserlere kolay bir şekilde ulaşımının sağlanması için demirbaş numaralarına göre sıralama ve tasnif yapılmıştır. Böyle bir çalışmanın İslâm mantık tarihinin ortaya çıkartılmasında katkısının olacağına inanmaktayız.
In this article, it is aimed to classify manuscripts and published works on logic science in Sivas The Ziya Bey Manuscripts Library. Because there are many manuscripts about logic in this library. We have found that some of these are not yet published. These works should be printed on logic science history. Obviously, we aim to contribute to the history of Islamic logic by attracting the attention of logic scientists to these works. On the other hand, the classification of the works in the Sivas Manuscripts Library, especially logic works, contains errors. In this article, we aimed to ensure that the classification of logic works is purified from errors as a result of our own determinations and that the researchers who will work in the field of logic reach the most correct classification by revealing the correct classification. Thus, we scanned 1583 manuscripts and 16351 published works available in the aforementioned library and created the classification that constitutes the basis for our work. During classification, we faced the following problems in order and tried to solve these problems to a large extent: First, the recording of non-logic works as logic. Secondly, to record the works that belong to logic, among the works that do not belong to logic. Thirdly, the titles of the works are misspelled, over or wrong. Fourthly, the necessary transcription process is not performed in the titles, authors and mu-translator names. Fifth, the author and translator dead dates are wrong, incomplete and never written. In this research, all necessary procedures were tried to be done and the margin of error was minimized.
Our study consists of introduction, two parts and conclusion. The brief history of Yusuf Ziya Başara Bey, the founder of the aforementioned library, and the necessary information about Sivas Ziya Bey Manuscripts Library were given at the entrance. In the first part, all of the manuscripts about logic science, and the ones that are printed are written on the works of Îsâgûcî, Şemsiyye and Tehzîbu'l-Logic. In addition to this, there are many commentaries and prophets written on them which are of great importance in madrasah tradition; The works of Îsâgûcî, Şemsiyye and Tehzîbu'l-Mantık were emphasized. In the second part, the writing list of the works related to Âdâbu’l-Bahs ve’l-Münâzara is given. As a result, the importance of the classification and the contributions made to the area were touched. The printed works, on the other hand, are included in the form of a table and additionally, since their number is excessive and will exceed the limits of the article. The works handled in this study have been sorted and classified according to the fixture numbers in order to provide easy access to the works by the people who will work in the field. We believe that such a study will contribute to revealing the history of Islamic logic.