Akademik Veri Yönetim Sistemi
MANTIK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, cilt.2, sa.1, ss.63-152, 2020 (Hakemli Dergi)
Bu makalede Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan Mantık ilmine dair el yazması ve matbû eserlerin tasnif edilmesi amaçlanmıştır. Zira bu kütüphanede mantık alanında te'lif edilmiş çok sayıda el yazması eser bulunmaktadır. Bunların bir kısmının henüz matbû olmadığını tespit ettik. Bu eserlerin mantık ilim tarihine matbû olarak kazandırılması gerekmektedir. Açıkçası mantıkçı ilim adamlarının dikkatini bu eserlere çekerek İslâm mantık tarihine katkı sağlamayı hedeflemekteyiz. Diğer taraftan Sivas Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan eserlerin, bilhassa mantık eserlerinin tasnifi hatalar barındırmaktadır. Bu makalemizde mantık eserlerinin tasnifindeki hataları arındırmayı ve doğru bir tasnif şeklini ortaya koyarak mantık alanında çalışacak araştırmacıların en doğru tasnife ulaşmalarını sağlamayı hedef edindik. Böylece mezkûr kütüphanede mevcût bulunan 1583 el yazması eseri ve 16351 matbû eseri tarayarak çalışmamıza esas teşkil eden tasnifi oluşturduk. Tasnif esnasında sırayla şu problemlerle karşılaştık ve bu problemleri büyük ölçüde çözmeye çalıştık: Mantık ilmine ait olmayan eserlerin mantık ilmine ait olarak kayıt edilmesi, mantık ilmine ait olan eserlerin mantık ilmine ait olmayan eserler arasına kaydedilmesi, eser isimlerinin eksik, fazla ya da yanlış yazılması, eser, müellif ve mütercim isimlerinde gerekli transkripsiyon işleminin yapılmaması, müellif ve mütercim vefat tarihlerinin yanlış, eksik yazılması veya hiç yazılmaması. İşte bu araştırmada gereken tüm işlemler yapılmaya çalışılmış olup hata payı en aza indirgenmiştir. Çalışmamız giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte mezkûr kütüphanenin kurucusu Yusuf Ziya Başara Bey’in (ö. 1943) kısa tarihçe-i hayatı ve Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi hakkında gereken malumat verilmiştir. Birinci bölümde mantık ilmine dair el yazması eserlerin tamamı, matbû eserlerin ise Îsâgûcî, Şemsiyye ve Tehzîbu’l-Mantık eserleri üzerlerine yazılmış olanlarına yer verilmiştir. Bunun yanı sıra medrese geleneğinde büyük öneme sahip olan ve bunların üzerine çok sayıda şerh ve haşiye yazılan; Îsâgûcî, Şemsiyye ve Tehzîbu’l-Mantık eserlerine önemle değinilmiştir. İkinci bölümde Âdâbu’l-Bahs ve’l-Münâzara’yı konu edinen eserlerin yazma listesi verilmiştir. Matbû eserlere ise sayısının fazlalığı ve makalenin sınırlarını aşmasından dolayı tercihen tablo şeklinde ve ek olarak yer verilmiştir. Sonuçta yapılan tasnifin önemine ve alana yaptığı katkılara temas edilmiştir. Bu araştırmada alanda çalışacak kişilerin ele alınan eserlere kolay bir şekilde ulaşımının sağlanması için demirbaş numaralarına göre sıralama ve tasnif yapılmıştır. Böyle bir çalışmanın İslâm mantık tarihinin ortaya çıkartılmasında katkısının olacağına inanmaktayız.
This article aims to classify the manuscripts and printed works on the science of logic housed in the Sivas Ziya Bey Manuscript Library. The library contains numerous manuscript works authored in the field of logic, some of which we have determined are not yet published. It is essential to introduce these works into the history of logic through publication. Our goal is to draw the attention of scholars of logic to these works, thereby contributing to the history of Islamic logic.
However, the existing classification of works in the Sivas Manuscript Library, particularly those on logic, contains errors. In this article, we aim to eliminate these errors and establish an accurate classification to assist researchers working in the field of logic in accessing the most precise categorization. By scanning 1,583 manuscript works and 16,351 printed works available in the aforementioned library, we developed the classification that forms the basis of our study.
During the classification process, we encountered and largely resolved the following issues: works not related to the science of logic being recorded as if they were; logic works being cataloged among unrelated works; titles of works being written incompletely, excessively, or incorrectly; failure to perform necessary transcription processes for the names of works, authors, and translators; and authors' and translators' dates of death being recorded incorrectly, incompletely, or not at all. All necessary measures have been taken in this research to minimize errors.
Our study consists of an introduction, two chapters, and a conclusion. The introduction provides essential information about the brief biography of the library's founder, Yusuf Ziya Başara Bey (d. 1943), and the Sivas Ziya Bey Manuscript Library. The first chapter includes all manuscript works on the science of logic and focuses on printed works related to Isagoge, Shamsiyya, and Tahdhib al-Mantiq. Emphasis is placed on these texts due to their significant importance in the madrasa tradition and the numerous commentaries and glosses written on them.
The second chapter presents a list of manuscripts that address Adab al-Bahth wa al-Munazara. Given the large number of printed works and to stay within the scope of the article, these are preferably included in tabular form as an appendix. The conclusion discusses the importance of the classification conducted and its contributions to the field.
In this research, works are ordered and classified according to their inventory numbers to facilitate easy access for scholars working in the field. We believe that such a study will contribute to unveiling the history of Islamic logic.