RUS ŞARKİYATÇILIĞI BAĞLAMINDA AFGANİSTAN TARİHİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Akbaş A.

TURK DUNYASI ARASTIRMALARI, cilt.135, sa.266, ss.43-64, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 135 Sayı: 266
  • Basım Tarihi: 2023
  • Doi Numarası: 10.55773/tda.1307727
  • Dergi Adı: TURK DUNYASI ARASTIRMALARI
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Historical Abstracts, Political Science Complete
  • Sayfa Sayıları: ss.43-64
  • Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Asya’daki merkezi konumu nedeniyle eski bir ticaret ve göç merkezi olan Afganistan ya da bazı eski kaynaklarda Baktriya diye de anılır, Kuhistan (Sistan ve Belucistan) [İran, Pakistan ve Afganistan arasındaki bölge] diye adlandırılan kısmı saymazsak; Kâbil, Herat, Gazne, Kandehar, Mezar-ı Şerif, Belh, Host, Pul-i Humri, Celalabad, Kunduz vb. şehirlerin yer aldığı tarihi İpek Yolu güzergâhında bulunan oldukça önemli bir bölgedir. Diğer yandan Türkistan (Orta Asya), Hindistan, Çin (Vahan Koridoru ile) ve Orta Doğu gibi bölgelerin tam ortasında kilit bir konumda bulunarak, anâsır-ı erbaa gibi dört medeniyetin yeryüzü üzerinde kesiştiği bu topraklar; geçmişte ve günümüzde büyük devletlerin her daim dikkatini çekmiş; bu coğrafyayı şekillendiren güçlerin ekonomik, siyasi ve kültürel ilişkilerinde önemli bir rol oynamıştır. Sosyolog İbn-i Haldun’un deyişiyle: “Coğrafya bir kaderdir.”1 Büyük devletlerce kaderine terk edilmiş Afganistan’ın, amansız Hindukuş ve Pamir dağlarında fırtınaların azalmadığı gibi kaderinde savaşlar da eksik olmamıştır. Bu makalede yıkılmaya yüz tutmuş Afganistan’ın Rus şarkiyatçılığı bağlamında tarihi Weberci verstehende/ yorumlama yöntemiyle değerlendirilecektir