Tayin, Terfi ve İhraç Üçgeninde Bir Osmanlı Polisi

Yüksel A.

Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sa.69, ss.521-554, 2020 (Hakemli Dergi)

Özet

Öz: Osmanlı polis teşkilatı 1845 yılındaki ilk teşekkülünden imparatorluğun yıkılışına kadar geçen süreçte pek çok değişim ve dönüşüm yaşamıştır. Teşkilat ve çalışanları; çeşitli isim ve yapılar altında vazifelerini sürdürmüş, II. Abdülhamid döneminde, özellikle 1880’li yıllardan itibaren modern ve bugünküne oldukça yakın bir tarzda devlet ve kamu hayatındaki yerlerini almışlardır. Bu çalışmaya konu olan Ali Rıza Efendi söz konusu teşkilatın taşrada görevli ilk mensuplarından birisidir. Onun son derece hareketli bir sosyal ve meslekî yaşantısı olmuştur. Özellikle sürekli bir düşüş ve yükseliş gösteren meslek hayatının her bir evresi esasında Osmanlı polisinin gelişim çizgisini takip edip anlamaya yarayacak nice ilginçlikleri bünyesinde barındırmaktadır. Bu çalışma, Osmanlı Arşivi’nden temin edilen vesikalar ışığında dikkat çekilen ilginçliklerle birlikte Osmanlı polisinin sosyal yaşantısından kesitler sunmayı kendisine amaç edinmiştir. Sunumun daha net bir görüntü içerisinde aktarımı için de döneme ait yasal düzenlemelerle politik gelişmelere atıfta bulunulmuş, diğer bir ifadeyle onların Osmanlı polis teşkilatının gelişim ve dönüşümünde nasıl bir etkiye sahip olduklarına işaret edilmiştir. Bu sayede nizamnamelerden yoksun olunan ve zaptiye-polis ayrımının net bir biçimde ortaya konulamadığı, ancak sağlanması yolunda önemli adımların atıldığı bir süreçte Osmanlı polisinin tayin, terfi, azil ve sicil işlemlerinin nasıl gerçekleştiğine, o noktada hangi resmî yazışmaların yürütüldüğüne dair bazı detaylar paylaşılmıştır.