Türk Dünyası Atasözlerinde “Söz” Üstüne Söylenmiş Atasözleri


Creative Commons License

Yiğit N. H.

Doğan Kaya Armağanı, YILMAZ Serhat Sabri, ÇELİKTEN Hakan, ÇELİKTEN Esra Kaan, KAYA Taha Tuna, Editör, Vilayet Kitabevi, Sivas, ss.1485-1498, 2021

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Mesleki Kitap
  • Basım Tarihi: 2021
  • Yayınevi: Vilayet Kitabevi
  • Basıldığı Şehir: Sivas
  • Sayfa Sayıları: ss.1485-1498
  • Editörler: YILMAZ Serhat Sabri, ÇELİKTEN Hakan, ÇELİKTEN Esra Kaan, KAYA Taha Tuna, Editör
  • Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

 “Bir düşünceyi eksiksiz olarak anlatan kelime dizisi, lakırtı, kelam, laf, kavil; bir konuyu yazılı veya sözlü olarak açıklamaya yarayan kelime dizisi.” şeklinde tanımlanan “söz” kavramı insanlar arasındaki iletişim ve etkileşimin temel aracıdır. Toplumda karşılaşılan birçok olumsuzluğun temelinde etkili iletişim becerilerinin yoksunluğu dikkat çeker. Bu durum söz söylemenin önemini gösteren en açık olgudur.

Atasözleri ise milletlerin yüzyıllar boyunca edindikleri tecrübeleri, gözlemleri, âdet ve göreneklerini gelecek nesillere aktarmalarına imkân sağlayan özlü sözlerdir. Hayatın her alanında karşılaşılabilecek olaylar ve olgularla ilgili söylenmiş en az bir atasözü vardır. Bu durum tarihin tekerrür ettiğini ve geçmiş tecrübelerin, şimdiki olumsuzlukları bertaraf etmek için dikkatle irdelenmesi gerektiğini gösterir. Ortak milli mirası taşıyan Türk boylarının da benzer duyuş ve düşünüş şekilleriyle birbirlerine destek oldukları açıktır.

Bu çalışmada Türk boylarının atasözleri kitaplardan, ansiklopedilerden ve makalelerden taranarak “söz” üzerine söylenmiş olanları tespit edilmiştir. Araştırma esnasında, konuyla ilgili çok sayıda atasözü toplanmış, ancak çalışmanın hacmi göz önünde bulundurularak sadece “söz” kelimesini içeren atasözleri incelemeye dâhil edilmiştir. Dil ve laf kelimeleriyle oluşturulmuş anlamca aynı olan atasözleri inceleme dışındadır.

Çalışma “Tatlı söz, doğru söz üstüne söylenmiş atasözleri; Acı söz, yalan söz, kötü söz üstüne söylenmiş atasözleri; Sözle ilgili nasihatleri içeren atasözleri” ve “Sözün kişilere göre tanımlanmasını sağlayan atasözleri” başlıkları etrafında sınıflandırılmıştır. Konuyla ilgili en geniş atasözlerinin “nasihat” içerikli oluşturulduğu tespit edilmiştir. Ayrıca atasözlerinin oluşturulmasında “karşılaştırma” ve “benzetme” yöntemlerine sıkça başvurulduğu görülmüştür.


Anahtar kelimeler: Atasözü, Söz, Türk Boyları, Değerler Eğitimi, Kültür Aktarımı.

“Word” is defined as “word string that fully describes a thought; clack, talk, remark, conversation; a string of words used to describe a subject in writing or orally”. The word is the basic tool of communication and interaction between people. There is the lack of effective communication skills based on many negativities encountered in society. This is the most obvious fact that shows the importance of speaking.

Proverbs are maxims that nations have acquired over the centuries and enable to transfer nations’ experiences, observations, customs and traditions to future generations. There is at least one proverb about the events and phenomena that may encountered in all areas of life. This shows that history repeats itself and experiences should carefully examine for eliminating current negativities. It is clear that Turkish tribes support each other with a common national heritage also with similar perceptions and ways of thinking.

In this study, proverbs of Turkish tribes were combbed from books, encyclopedias and articles. Then, the proverbs said on the "word" was determined. During the research, many proverbs related to the subject were collected. However, considering the volume of the study, only the proverbs containing the "word" were included in the study. These proverbs, which are formed with “tongue” and “talk” were excluded from the examination, even if they had the same meaning.

Study has been classified around the titles of “Proverbs about endearment, veridical word; Proverbs about sarcasm, lie words, bad words; Proverbs containing advice about the word" and "Proverbs that allow the definition of the word according to the people". It has been determined that proverbs are composed on the subject of "advice". In addition, it has been seen that "comparison" and "simile" methods are frequently used in the creation of proverbs.

 

Key words: Proverb, Word, Turkish Tribes, Values Education, Cultural Transfer.