Doğan Kaya Armağanı, YILMAZ Serhat Sabri, ÇELİKTEN Hakan, ÇELİKTEN Esra Kaan, KAYA Taha Tuna, Editör, Vilayet Kitabevi, Sivas, ss.1485-1498, 2021
“Bir düşünceyi eksiksiz olarak anlatan kelime dizisi, lakırtı,
kelam, laf, kavil; bir konuyu yazılı veya sözlü olarak açıklamaya yarayan
kelime dizisi.” şeklinde tanımlanan “söz” kavramı insanlar arasındaki iletişim
ve etkileşimin temel aracıdır. Toplumda karşılaşılan birçok olumsuzluğun
temelinde etkili iletişim becerilerinin yoksunluğu dikkat çeker. Bu durum söz
söylemenin önemini gösteren en açık olgudur.
Atasözleri ise milletlerin yüzyıllar
boyunca edindikleri tecrübeleri, gözlemleri, âdet ve göreneklerini gelecek
nesillere aktarmalarına imkân sağlayan özlü sözlerdir. Hayatın her alanında
karşılaşılabilecek olaylar ve olgularla ilgili söylenmiş en az bir atasözü
vardır. Bu durum tarihin tekerrür ettiğini ve geçmiş tecrübelerin, şimdiki
olumsuzlukları bertaraf etmek için dikkatle irdelenmesi gerektiğini gösterir.
Ortak milli mirası taşıyan Türk boylarının da benzer duyuş ve düşünüş
şekilleriyle birbirlerine destek oldukları açıktır.
Bu çalışmada Türk boylarının atasözleri
kitaplardan, ansiklopedilerden ve makalelerden taranarak “söz” üzerine
söylenmiş olanları tespit edilmiştir. Araştırma esnasında, konuyla ilgili çok
sayıda atasözü toplanmış, ancak çalışmanın hacmi göz önünde bulundurularak
sadece “söz” kelimesini içeren atasözleri incelemeye dâhil edilmiştir. Dil ve
laf kelimeleriyle oluşturulmuş anlamca aynı olan atasözleri inceleme
dışındadır.
Çalışma “Tatlı söz, doğru söz üstüne söylenmiş atasözleri; Acı söz, yalan söz, kötü söz üstüne söylenmiş atasözleri; Sözle ilgili nasihatleri içeren atasözleri” ve “Sözün kişilere göre tanımlanmasını sağlayan atasözleri” başlıkları etrafında sınıflandırılmıştır. Konuyla ilgili en geniş atasözlerinin “nasihat” içerikli oluşturulduğu tespit edilmiştir. Ayrıca atasözlerinin oluşturulmasında “karşılaştırma” ve “benzetme” yöntemlerine sıkça başvurulduğu görülmüştür.
Anahtar
kelimeler: Atasözü, Söz, Türk Boyları, Değerler
Eğitimi, Kültür Aktarımı.
“Word”
is defined as “word string that fully describes a thought; clack, talk, remark,
conversation; a string of words used to describe a subject in writing or
orally”. The word is the basic tool of communication and interaction between
people. There is the lack of effective communication skills based on many
negativities encountered in society. This is the most obvious fact that
shows the importance of speaking.
Proverbs
are maxims that nations have acquired over the centuries and enable to transfer
nations’ experiences, observations, customs and traditions to future
generations. There is at least one proverb about the events and phenomena that
may encountered in all areas of life. This shows that history repeats itself
and experiences should carefully examine for eliminating current negativities. It is
clear that Turkish tribes support each other with a common national heritage
also with similar perceptions and ways of thinking.
In this
study, proverbs of Turkish tribes were combbed from books, encyclopedias and
articles. Then, the proverbs said on the "word" was determined. During
the research, many proverbs related to the subject were collected. However,
considering the volume of the study, only the proverbs containing the
"word" were included in the study. These proverbs, which are formed
with “tongue” and “talk” were excluded from the examination, even if they had
the same meaning.
Study has been classified around the
titles of “Proverbs about endearment,
veridical word; Proverbs about sarcasm, lie words, bad words; Proverbs
containing advice about the word" and "Proverbs that allow the definition
of the word according to the people". It has been determined that proverbs
are composed on the subject of "advice". In addition, it has been
seen that "comparison" and "simile" methods are frequently
used in the creation of proverbs.
Key
words: Proverb, Word, Turkish Tribes, Values
Education, Cultural Transfer.