Akademik Veri Yönetim Sistemi
9 th INTERNATIONAL CONGRESS ON ACCOUNTING AND FINANCE RESEARCH / 9. ULUSLARARASI MUHASEBE VE FİNANS ARAŞTIRMALARI KONGRESİ, Tokat, Türkiye, 29 Eylül - 01 Ekim 2022
Yaşadığımız dünyada günlük hayatın bir parçası olan ve hayatımızın hemen hemen her anında karşımıza çıkan ticaret, bir ülkenin sınırları içerisinde meydana gelebileceği gibi ülkeler arasında da gerçekleşebilir. Bir ülkenin sınırları içinde gerçekleşen ticaret İç Ticaret ülkeler arasında gerçekleşen ticaret ise Dış Ticaret olarak ifade edilmektedir. Ulusal sınırların ötesinde farklı ülkeler arasında gerçekleşen uluslararası ticareti ifade eden dış ticaret kavramını oluşturan unsurlar ihracat ve ithalat işlemleridir. Ülkeler ürettikleri ürün veya hizmetin bir kısmını diğer ülkelere satmalarıyla ihracat, tükettiği mal veya hizmetin bir kısmını dışarıdan talep etmeleriyle ithalat işlemini gerçekleştirmiş olurlar. İhracat, mal ve hizmetin yabancı ülkelere döviz karşılığı satışıdır. İthalat ise gümrük sınırları dışında kalan mal ve hizmetlerin satın alınarak ülkeye getirilmesi faaliyetlerinin bütününü kapsamaktadır.
"Bilgi çağı" ya da "dijital çağ" olarak adlandırılan 21. yüzyılın getirdiği yeni bir süreç olan küreselleşme ve baş döndürücü bir hızla artan teknolojik gelişmeler doğrultusunda piyasaların bilgi ve teknoloji ile hızla gelişme kaydetmesi, ülkeler ve pazarlar arası mesafeleri kısaltmış, sınırları kaldırmış ve ülkeler arası ticareti yaygınlaştırmıştır. Uluslararası ticari ilişkilerin ve yabancı sermaye hareketlerinin artması sonucu dövize dayalı işlemler de gün geçtikçe artmaktadır. Dövize dayalı olarak yapılan ithalat ve ihracat işlemleri ve sermaye hareketlerinin muhasebeleştirilmesinde yerli para birimine çevrim önem arz etmektedir. İşlem tarihi ile ödeme tarihi arasında kur değişimlerinin bir sonucu olarak da kur farkları kaçınılmaz olmaktadır. Öte yandan kur farklarının muhasebeleştirilmesinde uygulanan kurallar, işletmenin dönem sonundaki stoklarının değerini, dönem kârı/zararını ve ödenecek vergi tutarını da etkileyecektir. Bu durum hiç şüphesiz dış ticaret işlemlerinin muhasebeleştirilmesini ve bu işlemlerin finansal tablolarda sunulmasını son derece önemli bir konu haline getirmekte ve bu işlemlerin küresel anlamda genel kabul görmüş muhasebe standartları bir başka ifadeyle Uluslararası Muhasebe Standartları çerçevesinde yapılmasını gerekli kılmaktadır.
Uluslararası Muhasebe Standartları (International Accounting Standards IAS) ile uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarının dış ticaret uygulamalarıyla ilgili olarak çeşitli konulara değindiği görülmektedir. Dış ticaret işlemlerinin muhasebeleştirilmesi hususunda yol gösterici olan Türkiye Muhasebe Standartlarının; TMS 2 Stoklar, TMS 18 Hasılat, TMS 20 Devlet Teşviklerinin Muhasebeleştirilmesi ve Devlet Yardımlarının Açıklaması, TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri ve TMS 23 Borçlanma Maliyetleri olduğu ifade edilebilir. Bu çalışmanın kapsamını dış ticaret işlemlerinde en sık karşılaşılan standartlardan birisi olan TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri standardı oluşturmaktadır. Yukarıda sayılan diğer standartlara çalışmanın kapsamını arttıracağı düşünüldüğünden dolayı yer verilememiş olması, çalışmanın kısıtları olarak gösterilebilir. IAS 21 The Effects of Changes in Foreign Exchange Rates ile uyumlu olan TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri standardı, yabancı para işlemlerin ve yurtdışındaki işletmelerin finansal tablolara nasıl dâhil edileceğini ve finansal tablolarda kullanılan para birimine nasıl çevrileceğini düzenlemektedir.
Bu çalışma ile dış ticaret işlemlerinin TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri standardı çerçevesinde ne şekilde muhasebeleştirilmesi, raporlanması gerektiğinin detaylı olarak ele alınması ve örneklerle anlaşılabilirliğinin arttırıması amaçlanmıştır. Bu çalışmanın dış ticaret işlemlerinin TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri standardına göre muhasebeleştirilmesi ve raporlanması gerektiği ile ilgili olarak incelenmesi ve bu konuyu gündeme alması açısından literatüre katkı yapacağı düşünülmektedir. Bu çalışma, kanımızca, akademisyen olarak üzerimize düşen sorumluluğu yerine getirebilmiş, uygulamada ortaya çıkması muhtemel tereddütlerin giderilmesi noktasında muhasebe meslek mensuplarına az da olsa bir katkı sağlamış olmamız açısından önem ifade etmektedir.
Anahtar Kelimeler: Dış Ticaret
İşlemleri, Türkiye Muhasebe Standartları, TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri