Çeşm-i Cihan (Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi) E-Dergisi, cilt.8, sa.2, ss.91-114, 2021 (Hakemli Dergi)
“Bir düşünceyi eksiksiz olarak anlatan kelime dizisi, lakırtı, kelam, laf, kavil; bir konuyu yazılı
veya sözlü olarak açıklamaya yarayan kelime dizisi.” şeklinde tanımlanan “söz” kavramı insanlar
arasındaki iletişim ve etkileşimin temel aracıdır. Toplumda karşılaşılan birçok olumsuzluğun temelinde
etkili iletişim becerilerinin yoksunluğu dikkat çeker. Bu durum söz söylemenin önemini gösteren en açık
olgudur.
Atasözleri ise milletlerin yüzyıllar boyunca edindikleri tecrübeleri, gözlemleri, âdet ve
göreneklerini gelecek nesillere aktarmalarına imkân sağlayan özlü sözlerdir. Hayatın her alanında
karşılaşılabilecek olaylar ve olgularla ilgili söylenmiş en az bir atasözü vardır. Bu durum tarihin tekerrür
ettiğini ve geçmiş tecrübelerin, şimdiki olumsuzlukları bertaraf etmek için dikkatle irdelenmesi
gerektiğini gösterir. Ortak milli mirası taşıyan Türk boylarının da benzer duyuş ve düşünüş şekilleriyle
birbirlerine destek oldukları açıktır.
Bu çalışmada Türk boylarının atasözleri kitaplardan, ansiklopedilerden ve makalelerden taranarak
“söz” üzerine söylenmiş olanları tespit edilmiştir. Araştırma esnasında, konuyla ilgili çok sayıda atasözü
toplanmış, ancak çalışmanın hacmi göz önünde bulundurularak sadece “söz” kelimesini içeren atasözleri
incelemeye dâhil edilmiştir. Dil ve laf kelimeleriyle oluşturulmuş anlamca aynı olan atasözleri inceleme
dışındadır.
Çalışma “Tatlı söz, doğru söz üstüne söylenmiş atasözleri; Acı söz, yalan söz, kötü söz üstüne söylenmiş
atasözleri; Sözle ilgili nasihatleri içeren atasözleri” ve “Sözün kişilere göre tanımlanmasını sağlayan
atasözleri” başlıkları etrafında sınıflandırılmıştır. Konuyla ilgili en geniş atasözlerinin “nasihat” içerikli
oluşturulduğu tespit edilmiştir. Ayrıca atasözlerinin oluşturulmasında “karşılaştırma” ve “benzetme”
yöntemlerine sıkça başvurulduğu görülmüştür.
“Word” is defined as “word string that fully describes a thought; clack, talk, remark,
conversation; a string of words used to describe a subject in writing or orally”. The word is the basic tool
of communication and interaction between people. There is the lack of effective communication skills
based on many negativities encountered in society. This is the most obvious fact that shows the
importance of speaking.
Proverbs are maxims that nations have acquired over the centuries and enable to transfer nations’
experiences, observations, customs and traditions to future generations. There is at least one proverb
about the events and phenomena that may encountered in all areas of life. This shows that history repeats
itself and experiences should carefully examine for eliminating current negativities. It is clear that Turkish
tribes support each other with a common national heritage also with similar perceptions and ways of
thinking.
In this study, proverbs of Turkish tribes were combbed from books, encyclopedias and articles.
Then, the proverbs said on the "word" was determined. During the research, many proverbs related to the
subject were collected. However, considering the volume of the study, only the proverbs containing the"word" were included in the study. These proverbs, which are formed with “tongue” and “talk” were
excluded from the examination, even if they had the same meaning.
Study has been classified around the titles of “Proverbs about endearment, veridical word; Proverbs
about sarcasm, lie words, bad words; Proverbs containing advice about the word" and "Proverbs that allow
the definition of the word according to the people". It has been determined that proverbs are composed on
the subject of "advice". In addition, it has been seen that "comparison" and "simile" methods are frequently
used in the creation of proverbs.