Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dördüncü Uluslararası Balkanlar'da Türkçe Öğretimi ve Türkoloji Sempozyumu, Konya, Türkiye, 5 - 07 Kasım 2025, ss.74, (Tam Metin Bildiri)
Bu çalışma, Bulgaristan Türklerinin 20. yüzyılın ikinci yarısında maruz kaldığı asimilasyon ve zorunlu göç politikalarının, Ömer Osman Erendoruk’un S.O.S veya Üçüncü Mezar adlı eserindeki yansımalarını incelemektedir. Yakın okuma ve tematik çözümleme yöntemleriyle ele alınan şiirler, bireysel duyarlılığın ötesinde toplumsal hafızanın, kimlik mücadelesinin ve kolektif travmanın edebî tanıklıkları olarak değerlendirilmektedir. Göç olgusu doğrudan betimlenmemekle birlikte; zulüm, dil yasağı, zorla ad değiştirme, dini mekânların yıkımı, unutulmuş türküler, çocukluk özlemleri, cami enkazları ve yasaklanan sınıf sahneleri gibi imgeler aracılığıyla görünür hâle gelmektedir. Belene Ölüm Adası, Roman sürgünü ve Mestanlı’daki şiddet olayları ise bireysel acıyı toplumsal bir feryada dönüştüren tarihsel bağlamı oluşturmaktadır. Erendoruk, kişisel deneyimini halkının sesiyle bütünleştirerek şiiri bir direniş alanı hâline getirmekte; anadil yasağına, folklorun bastırılmasına ve zorunlu ad değiştirme uygulamalarına karşı poetik bir karşı-belge üretmektedir. Şiirlerinde sıkça yer alan anne figürü, unutulmuş türküler ve çocukluk hatıraları, kuşaklar arası belleğin sürekliliğini vurgulamaktadır. Cami yıkıntıları, sınır nehirleri (Meriç, Kamçı, Tunca, Arda) ve gece yürüyüşleri, kültürel ve inançsal köklerin koparılışını, aynı zamanda tehlikeli kaçış güzergâhlarını simgelemektedir. Şiirlerdeki söylem, göçün yalnızca mekânsal bir yer değiştirme olmadığını; dilin, ritüellerin, anıların ve hatta mezar isimlerinin dönüştürüldüğü kapsamlı bir kimlik krizine işaret ettiğini göstermektedir. S.O.S veya Üçüncü Mezar, göç edebiyatında çoğunlukla ihmal edilen “şiirsel tanıklık” türünün dikkate değer bir örneğini sunmakta; edebiyatın sosyoloji ve tarihle kesişiminde hem bireysel hem de kolektif belleğin korunmasına katkı sağlamaktadır. Şiirlerin oluşturduğu etik adalet çağrısı, uluslararası duyarlılığı hedeflemekte; tanıklığı belgeye, estetiği ise direniş diline dönüştüren özgün bir poetika inşa etmektedir. Bu açıdan metin, göçün yalnızca siyasal belgeler üzerinden okunamayacağını; duygulanım, imge ve ritim aracılığıyla çok katmanlı bir deneyim olarak anlaşılabileceğini ortaya koymaktadır.
This study examines the reflections of the assimilation and forced migration policies imposed on the Turkish minority in Bulgaria during the second half of the 20th century, as represented in Ömer Osman Erendoruk’s poetic work S.O.S or The Third Grave. Using close reading and thematic analysis methods, the poems are interpreted not merely as expressions of personal sentiment, but as literary testimonies of collective memory, identity struggle, and communal trauma. Although the theme of migration is not directly described, it becomes visible through powerful imagery: persecution, language bans, forced name changes, the destruction of religious spaces, forgotten folk songs, childhood longings, mosque ruins, and scenes from banned classrooms. Historical contexts such as the Belene Death Island, Roma deportations, and the violence in Mestanlı transform personal pain into a collective outcry. Erendoruk transforms his poetry into a space of resistance by merging personal experience with the voice of his community. He produces a poetic counter-document against the prohibition of the mother tongue, the suppression of folklore, and the imposition of compulsory name changes. Recurring motifs such as the figure of the mother, forgotten songs, and childhood memories underscore the continuity of intergenerational memory. Ruined mosques, border rivers (Maritsa, Kamchiya, Tundzha, Arda), and night walks symbolize both the severing of cultural and spiritual roots and the perilous escape routes of migrants. The poetic discourse reveals that migration is not merely a spatial displacement, but rather a comprehensive identity crisis in which language, rituals, memories, and even gravestone names are transformed. S.O.S or The Third Grave presents a significant example of “poetic testimony,” a genre often neglected within migration literature, and contributes to the preservation of both individual and collective memory at the intersection of literature, sociology, and history. The ethical call for justice embedded in these poems appeals to international consciousness. Erendoruk constructs a distinctive poetics that transforms testimony into documentation and aesthetics into a language of resistance. In this regard, the text demonstrates that migration cannot be understood solely through political documents, but must also be grasped as a multilayered experience conveyed through emotion, imagery, and rhythm.