Bu çalışma, âşık tarzı şiir geleneğinde üretilmiş olan akrostiş şiirlerin tespitini ve çeşitliliğini incelemeyi amaçlamaktadır. Akrostiş, dizelerde genellikle baş harflerin belirli bir düzen içinde sıralanarak anlamlı bir sözcük veya sözcük grubunun oluşturulduğu bir şiir biçimidir. Bu çalışmada, akrostişlerin Türk edebiyat tarihinde farklı dönemlerde ve kültürlerde nasıl kullanıldığı ele alınmış ve âşık tarzı şiir geleneğindeki yapısı örneklerle değerlendirilmiştir. Akrostiş şiirler, âşık tarzı şiir geleneği içerisinde kendine özgü bir yer bulmuştur. Bu şiirler, âşıkların duygu ve düşüncelerini yaratıcı bir şekilde ifade etmelerine olanak tanırken, aynı zamanda dilin sanatsal yönünü de vurgulamaktadır. Farklı akrostiş çeşitleri ve işlevleri, âşıkların yaratıcılığını zenginleştirir ve farklı temaların işlenmesine olanak sağlar. Çalışmada elifname ve alfabe düzenindeki şiirlerden, cümle akrostişlerine; akrostiş hükümlü koşmalardan, ayaklı koşmalara kadar çeşitli örnekler incelenerek bu şiir biçiminin geniş bir yelpazede nasıl kullanıldığı gösterilmektedir. Akrostişler, sadece dilin işlevlerini ve estetik özelliklerini vurgulamakla kalmaz, aynı zamanda okuyucunun zihinsel ve duygusal dünyasına zenginlik katar. Bu biçim, âşıkların söylemek ve vurgulamak istediklerini okuyuculara özgün bir şekilde iletmelerine yardımcı olur. Ayrıca, akrostişlerin halk kültürü içinde de farklı alanlarda kullanılması, bu şiir biçiminin geniş bir toplumsal etkileşim alanına sahip olduğunu gösterir. Sonuç olarak, âşık tarzı şiir geleneğinde akrostiş şiirler, dilin estetik ve duygusal işlevlerini vurgulayarak yaratıcılığı öne çıkaran önemli edebî eserlerdir. Hem yazarlar hem de okuyucular için zenginlik ve anlam katkısı sağlayan bu şiir türü, Türk edebiyatının çeşitli alanlarında etkili bir şekilde kullanılmıştır ve gelecekte de bu geleneğin bir parçası olarak varlığını sürdürecektir.
This study aims to examine the identification and diversity of acrostic poems produced within the ashik-style poetry tradition. Acrostic is a poetic form in which meaningful words or word groups are formed by arranging the initial letters of lines in a specific order. This study explores how acrostic poems have been used in different periods and cultures within Turkish literary history, evaluating their structure within the context of ashik-style poetry tradition through examples. Acrostic poems have found a distinctive place within the ashik-style poetry tradition. These poems not only enable the ashiks (minstrels) to creatively express their emotions and thoughts but also emphasize the artistic aspects of language. Different types and functions of acrostics enrich the creativity of ashiks and allow the exploration of various themes. The study examines diverse examples, ranging from poems constructed based on the alphabetic order to sentence acrostics, from acrostic-bound koşmas (a form of folk poetry) to yedekli koşmas (footed poems), demonstrating how this poetic form has been utilized across a wide spectrum. Acrostics not only highlight the functions and aesthetic features of language but also enrich the intellectual and emotional worlds of readers. This form assists ashiks in conveying their intended messages in a unique manner to the readers. Additionally, the utilization of acrostics in various areas of folk culture underscores the extensive societal influence of this poetic form. In conclusion, acrostic poems within the ashik-style poetry tradition emphasize the aesthetic and emotional functions of language, accentuating creativity. This significant literary genre, providing enrichment and meaning for both authors and readers, has been effectively employed across diverse domains of Turkish literature and is expected to continue as an integral part of this tradition in the future.
