Akademik Veri Yönetim Sistemi
ATAG28 Aktif Tektonik Araştırma Grubu Çalıştayı, Aydın, Türkiye, 5 - 07 Kasım 2025, ss.68-69, (Özet Bildiri)
Atça Segmenti'nin Aktif Tektonik ve Paleosismolojik Özellikleri Büyük Menderes Grabeni,
Türkiye
Batı Anadolu genişlemeli tektonik rejiminin en önemli yapısal elemanlarından biri olan Büyük Menderes
Grabeni’nin (BMG) kuzey kenar faylarından biri olan Atça Segmenti, Kuyucak (Aydın) ile Yavuzköy
(Köşk, Aydın) arasında, yaklaşık doğu-batı doğrultusunda uzanan ve güneye eğimli normal fay
parçalarından oluşan toplam 30 km uzunluğunda bir fay segmentidir. Genel olarak birbirine koşut veya yarı
koşut fay parçalarından oluşan ve aralı-aşmalı bir geometri sunan Atça Segmenti, uzanımı boyunca PliyoKuvaterner
yaşlı karasal kırıntılı çökeller ile Kuvaterner yaşlı alüvyon yelpazesi çökellerinin sınırında
izlenir ve yer yer alüvyon yelpazesi çökellerini keser.
Aydın ve çevresinde ağır hasara yol açan 20 Eylül 1899 Menderes Vadisi Depremi’nin (M
S
6,9) Umurlu ve
Atça segmentleri üzerinde meydana gelmiş olabileceği değerlendirildiğinden, bu segmentler üzerinde
paleosismolojik hendek çalışmaları yürütülmüştür. Bu kapsamda, Atça Segmenti üzerinde Durasıllı ve
İsabeyli (Nazilli, Aydın) mahallelerinde toplam üç paleosismolojik hendek kazılmış, İsabeyli’de bir bina
temeli temizlenmiş ve yapısal gözlem hendeği olarak değerlendirilmiştir. 12 m uzunluğunda, 6 m
genişliğinde ve 3 m derinliğinde kazılan Durasıllı Hendeği’nde sekiz stratigrafik seviye tanımlanmıştır.
Hendekte, fay kollarının yukarıya doğru farklı stratigrafik seviyelerin altında sonlanması ölçütüne göre, iki
deprem tespit edilmiştir. Bu depremlerden ilkinde 119 cm, ikincisinde ise 140 cm düşey yer değiştirmeler
ölçülmüştür. Normal faylar için önerilen görgül eşitliklere göre, ilk depremin büyüklüğü Mw 6,7, son
depreminki ise Mw 6,8 olarak hesaplanmıştır; her iki depremde 30 km uzunluğundaki Atça Segmenti’nin
neredeyse tamamının kırılmış olabileceği değerlendirilmiştir. İsabeyli 1 ve 2 hendekleri, Atça beldesinden
doğuya doğru uzanan fay parçasının doğu uzantısı niteliğindeki bir Holosen fay sarplığı üzerinde
kazılmıştır. Hendekler 10 m uzunluğunda, 6 m genişliğinde ve 3 m derinliğinde kazılmıştır. İsabeyli
hendeklerinde iki deprem tanımlanmış olup, bunlardan ilki ile ilişkili olarak 41–72 cm, sonuncusu ile ilişkili
olarak ise 175–184 cm düşey yer değiştirmeler ölçülmüştür. Ölçülen bu yer değiştirme miktarlarına göre,
ilk depremin büyüklüğü M
W
6,5, son depremin büyüklüğü ise M
W
6,9 olarak hesaplanmıştır. Ölçülen düşey
yer değiştirme miktarları ve hesaplanan deprem büyüklükleri temel alındığında, tespit edilen ilk depremde
17 km, son depremde ise yaklaşık 35 km uzunluğunda yüzey kırığı gelişmiş olabileceği değerlendirilmiştir.
Durasıllı ve İsabeyli hendeklerinde tespit edilen bulgular özellikle son depremin 30 km uzunluğundaki Atça
Segmenti’nin tamamını kırdığı ve bu depremin 20 Eylül 1899 Menderes Vadisi Depremi (M
S
6,9)
olabileceği görüşünü desteklemektedir. Yapısal gözlem hendeği olarak değerlendirilen İsabeyli temel
kazısında ise farklı renklerdeki alüvyon yelpaze çökellerinin yaklaşık 10 cm genişliğindeki bir makaslama
zonu boyunca birbirinden ayrıldığı tespit edilmiş olup bu veri, söz konusu fayın birden fazla deprem
ürettiğine işaret etmektedir. Durasıllı ve İsabeyli hendeklerinde tespit edilen depremlerin tarihlendirilmesi
amacıyla toplam 21 radyokarbon (¹⁴C) örneği derlenmiş ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma
Kurumu (TÜBİTAK) laboratuvarına gönderilmiştir. Analiz sonuçları, Atça Segmenti’nin paleosismolojik
tarihçesinin anlaşılmasına ışık tutacaktır.
Active Tectonic and Paleoseismological Characteristics of the Atça Segment, Büyük
Menderes Graben, Türkiye
The Atça Segment, one of the northern boundary faults of the Büyük Menderes Graben (BMG), which
constitutes one of the most significant structural elements of the extensional tectonic regime in western
Anatolia, is a ~30 km-long fault segment composed of south-dipping normal fault sections extending
approximately in an east–west direction between Kuyucak (Aydın) and Yavuzköy (Köşk, Aydın). The Atça
Segment, which generally consists of subparallel to parallel fault sections and exhibits a en echelon
geometry, is traced along the boundary between Pliocene–Quaternary continental clastic deposits and
Quaternary alluvial-fan sediments, locally cutting across the alluvial-fan deposits.
The 20 September 1899 Menderes Valley Earthquake (MS 6.9), which caused severe damage in Aydın and
its surroundings, is thought to have possibly occurred along the Umurlu and Atça segments; therefore,
paleoseismological trench studies were conducted on these segments. In this context, a total of three
paleoseismological trenches were excavated on the Atça Segment in the Durasıllı and İsabeyli
neighborhoods (Nazilli, Aydın), and a building foundation in İsabeyli was also cleaned and considered as
a structural observation trench. In the Durasıllı Trench, excavated to a length of 12 m, a width of 6 m, and
a depth of 3 m, eight microstratigraphic levels were identified. Based on the upward terminations of fault
strands beneath different stratigraphic levels, two earthquakes were recognized in the trench. Vertical
displacements of 119 cm and 140 cm were measured for the first and second earthquakes, respectively.
According to empirical relationships proposed for normal faults, the magnitude of the first earthquake was
calculated as MW 6.71, and that of the second as M W 6.81; it is therefore estimated that nearly the entire 30
km-long Atça Segment may have ruptured during both events. The İsabeyli 1 and 2 trenches were excavated
on a Holocene fault scarp, which represents the eastern continuation of a fault segment extending eastward
from the town of Atça. The İsabeyli trenches, excavated to 10 m in length, 6 m in width, and 3 m in depth,
revealed two earthquakes, with vertical displacements of 41–72 cm for the first event and 175–184 cm for
the last, from which magnitudes of MW 6.5 and Mw 6.9 were calculated, respectively. Based on the
measured vertical displacements and the calculated earthquake magnitudes, it is estimated that the first
identified earthquake may have produced a surface rupture approximately 17 km long, while the last event
may have generated a surface rupture of about 35 km in length. The findings from the Durasıllı and İsabeyli
trenches particularly support the view that the last earthquake ruptured the entire 30 km-long Atça Segment
and that this event may correspond to the 20 September 1899 Menderes Valley Earthquake (MS
6.9). In the İsabeyli building foundation, considered a structural observation trench, alluvial-fan deposits of different
colors were separated along an approximately 10 cm-wide shear zone, indicating that the fault has produced
multiple earthquakes. A total of 21 radiocarbon (¹⁴C) samples collected from the Durasıllı and İsabeyli
trenches to date the identified earthquakes were sent to TÜBİTAK for analysis. The results are expected to
shed light on the paleoseismological history of the Atça Segment.