THE HERALD GAZETESİNDE BİR KAPALI ÇARŞI ESNAFI: SABUNCU İBRAHİM

Creative Commons License

Aydın Ö.

Tarih Okulu Dergisi, cilt.18, sa.78, ss.3809-3834, 2025 (Hakemli Dergi)

Özet

Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa ettirilen Kapalı Çarşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal yaşamının önemli bir parçasıdır. Ticari hayatın nabzının tutulduğu bir mekân olmasının yanında, payitahtın merkezinde her tabakadan insanın bir arada bulunduğu, birbirinden farklı dil ve yerel ağızların etkileşim içinde olduğu, kaynaştığı, kolektif eylemlerin gerçekleştiği bir mekândır. Bu özelliği sayesinde Kapalı Çarşı’nın Osmanlı’nın hiyerarşik yapısını ve çok kültürlü sosyal dokusunu yansıtmasına olanak sağlamıştır. Tarihin her döneminde Osmanlı “millet” sisteminin ferahlatıcı ortamı Kapalı Çarşı’da ticari ve kültürel bir motivasyon iklimi yaratmıştır. Burada hâkim olan örüntü, Osmanlı’nın kurumsal yönüyle ilişkilendirilen çeşitli meslek grubundan farklı inanış ve değerlere sahip bir esnaf birliğinin oluşmasıdır. Bu çalışma ile New York’ta yayınlanan The Herald Gazetesi’[1]nin 11 Mayıs 1838 tarihli haberinde yer verilen İstanbul Kapalı Çarşısı’nda sabun dükkânı işleten İbrahim’in mektubunun değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Eğitimi hakkında bilgi vermeyen İbrahim, Pera Palas’da ikamet eden papaz arkadaşı Antoine’den öğrendiği İngilizcesi ile bir mektup kaleme almıştır. İbrahim mektubunda; ailesi, bilhassa babası, esnaf komşuları hakkında bilgiler vermiştir. Çarşı esnafı içerisinde babasının özel bir konumda olduğunu muhtelif satırlarda dile getirmiş ve yaşadığı tarihlerde ziyaretine gelen Osmanlı elitinden bahsetmiştir. Mektubunun ilerleyen satırlarında Osmanlı kadısının Kapalı Çarşı esnafına karşı tutumunu şahit olduğu bir örnekle açıklamıştır. Değerlendireceğimiz bu mektup sıradan bir esnafın gözüyle devrin siyasi, sosyal ve ekonomik atmosferini yansıtması açısından bazı ipuçları vermektedir.


[1] The Herald Gazetesi’nin bu nüshasını bana ulaştıran meslektaşım; Sivas Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Öğr. Gör. Bahtiyar Burak Dedeoğluna teşekkür ederim.