Akademik Veri Yönetim Sistemi
9 th INTERNATIONAL CONGRESS ON ACCOUNTING AND FINANCE RESEARCH / 9. ULUSLARARASI MUHASEBE VE FİNANS ARAŞTIRMALARI KONGRESİ, Tokat, Türkiye, 29 Eylül - 01 Ekim 2022
Karşılık kavramı, gerçekleşme zamanı veya tutarı belli olmayan yükümlülük olarak tanımlanabilir. Bir başka ifade ile karşılık, işletmenin gelecekte gerçekleşebilecek zararları karşılamak amacıyla ihtiyatlılık kavramı gereği aldığı bir muhasebe önlemidir. Türk muhasebe literatüründe karşılıklar; Aktif Değer Azalış Karşılıkları ile Borç ve Gider Karşılıkları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bununla birlikte karşılık kavramının, gerek yasal zorunluluk nedeni ile gerekse ana sözleşme hükümleri ya da şirketlerin yetkili organları tarafından alınan karar uyarınca dağıtılmamış, işletmede alıkonulmuş kârları ifade etmek için de kullanıldığı görülmektedir. Yedek Niteliğindeki Karşılıklar olarak da ifade edilen bu karşılıklar sadece kâr söz konusu olduğunda ayrılmaktadırlar ve aslında “Yedek Akçe” niteliğindedirler.
Türkiye’de 1994 yılından itibaren uygulanan Tek Düzen Muhasebe Sistemi
vergi mevzuatı doğrultusunda hazırlanmıştır. Dolayısıyla muhasebe sisteminde
üretilen bilgilerin finansal bilgi kullanıcılarının ihtiyacına uygun olarak raporlanması,
bir başka ifade ile gerçeğe ve ihtiyaca uygun, karşılaştırılabilir bilgi
sağlayan finansal tabloların hazırlanması mümkün olamamaktadır. Türkiye’de
faaliyet gösteren işletmelerin finansal tablolarında gerçeğe ve ihtiyaca uygun,
karşılaştırılabilir bilgi sağlamak amacıyla Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim
Standartları Kurumu tarafından;
Ø Bağımsız denetime tâbi olan
işletmelerden;
o Kamuya hesap verme
yükümlülüğü olan işletmeler için Türkiye Finansal Raporlama Standartları Seti
(TMS, TFRS, TMS Yorum ve TFRS Yorum),
o Kamuya hesap verme
yükümlülüğü olmayan işletmeler için Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal
Raporlama Standardı (BOBİ FRS),
Ø Bağımsız denetime tâbi
olmayan işletmeler için Küçük ve Mikro İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı
(KÜMİ FRS) (taslak) ve
Ø İslami esaslara göre faaliyette bulunan işletmeler için Faizsiz Finans Muhasebe Standartları (FFMS) yayımlanmıştır.
Bu gelişmeler paralelinde standartlarla uyumlu olmayan mevcut Tek Düzen Hesap Planı yerine standartara uygun hesap planı ihtiyacına yönelik tartışmalar başlamıştır. Standartlara uygun hesap planı oluşturmaya yönelik akademik çalışmalar yayımlanmış, akademisyenler tarafından farklı hesap planları oluşturulmuştur. Bu kapsamda 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 9. maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (h) bentlerine dayanılarak Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı, hazırlanmış ve taslak olarak kurumun internet sitesinde yayımlanmıştır. Taslak hesap planı, Türkiye Finansal Raporlama Standartları Seti ile Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardı gözetilerek hazırlanmıştır.
Taslak hesap planı ile getirilen yenilikler, hem uygulamacıların hem de akademisyenlerin ilgi alanına girmektedir. Bu bağlamda akademik bakış açısından konuyla ilgili farkındalık yaratılmasının önemi açıktır. Akademisyen olarak üzerimize düşen sorumluluğu yerine getirebilme noktasında bu çalışmanın amacı, taslak hesap planı ve Tek Düzen Hesap Planında yer alan karşılık hesaplarının karşılaştırılarak uygulamaya getirilen yenilikler olup olmadığı, varsa neler olduğunun tespit edilmesi olarak belirlenmiştir. Bu çalışma nitel bir araştırma olup, verilerin toplanmasında nitel araştırma yöntemlerinden doküman analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu doğrultuda bu araştırmanın problem cümlesi “taslak hesap planı ve tek düzen hesap planında yer alan karşılık hesapları arasındaki farklılıklar nelerdir?” şeklinde belirlenmiştir.
Doküman analiz yöntemi, sosyal olguların izleri olarak kabul edilen
kayıt ve belgelerin sistemli bir biçimde incelenmesiyle verilerin toplandığı ve
analiz edildiği tekniktir. Bu teknikte araştırmanın problem cümlesini oluşturan
olguları içeren kaynaklar analize tabi tutularak yorumlanır. Araştırmamızda
birer yazılı kaynak olan taslak hesap
planı ve Tek Düzen Hesap Planı incelenmiş, konuyla ilgili literatür taraması
yapılmıştır. Yapılan incelemelere dayanarak her iki düzenleme arasındaki farklılık
ve benzerlikler ortaya konulmuş, sonuçlar tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Finansal
Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı Taslağı, Karşılık Hesapları, Türkiye
Muhasebe Standartları, Tek Düzen Hesap Planı, TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu
Varlıklar