MEVZU – SOSYAL BILIMLER DERGISI, sa.Ö1 - İslami İlimler Özel Sayısı, ss.271-312, 2023 (Hakemli Dergi)
İslâm iktisadı, diğer beşerî sistemlerle pek çok yönden ayrışan nevi şah-sına münhasır bir sistemdir. Bu sistemin en başat özelliği olarak ribâ yasağı zikredilebilir. Sosyal adaletin tesisi bağlamında İslâm’da haksız kazanç yolları yasaklanmıştır. Ribânın haram kılınmasındaki en temel gerekçe de onun bir haksız kazanç türü oluşudur. Usûlcülerin beyanı üzere, teşrî‘ kılınan tüm hükümler maslahatın celbi ve mefsedetin defi ile mualleldir. Ribâ yasağında da aklın idrak edebileceği maslahat ve hikmetler mevcuttur. Bunların başında İslâm’ın gerçekleştirmeyi hedeflediği beş küllî asıldan birisi olan malın korunması ilkesi gelmektedir. Öyle ki İslâm, her türlü haksız kazanç yolunu, malın korunması maksadına raci bir şekilde haram kılmıştır. Bu bağlamda modern iktisadî düşüncede, ribânın sermayenin kirası veya sermaye sahibinin sermayesinden bir müddet mahrum kalmasının bedeli şeklinde tanımlanması İslâmî perspektiften bakıldığında son derece sorunludur. Aynı şekilde, bazı âlimler tarafından ribâ hilkate aykırı olarak değerlendirilmiştir. Ribânın pek çok iktisadî, ahlâki ve toplumsal zararlarının mevcut olduğu da yine birçok âlim ve iktisatçı tarafından dile getirilen hususlardandır. Bu çalışmada öncelikle ribânın tanımı ve illeti üzerinde kısaca durulup uygun başlıklar altında konu, makâsıd ve hikmet-i teşri‘ açılarından değerlendirmeye tabi tutulacaktır.
Islamic economics is a unique system that differs from other economic systems in many ways. Its defining characteristic can be said to be the prohibition of interest. Unfair means of earning are forbidden in Islam to ensure social justice. The prohibition of interest is motivated by the fact that it represents an unfair means of earning. According to the statements of scholars of Islamic legal theory (uṣūl), all legal provisions are justified by attracting benefits (jalb al-manāfi‘) and avoiding harms (daf‘ al-mafāsid). There are benefits and reasons that can be comprehended by the human mind in the prohibition of interest. Foremost among them is the principle of preserving wealth, which is one of the five universal principles that Islam aims to achieve. Islam unequivocally prohibits all forms of unfair means of earning in order to preserve wealth. In this regard, the definition in modern economic thought that describes interest as the rental price of capital or the price paid for the deprivation of the capital owner from his/her capital for a certain period is highly problematic from an Islamic perspective. Similarly, some scholars consider interest as contrary to creation. Many scholars and economists also argue that interest has financial, moral, and social damages. This study firstly mentions the definition of interest and its causes briefly, and then evaluates the issue with regards to maqāṣıd and ḥikmat al-tashrī‘.