Oluşum ve İşleyişiyle Dedeağaç Bulgar Tüccar Vekâleti


Yüksel A.

V. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (UBTAS), Ljubljana, Slovenya, 27 - 30 Eylül 2017, ss.435-471

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Ljubljana
  • Basıldığı Ülke: Slovenya
  • Sayfa Sayıları: ss.435-471
  • Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bulgaristan fethedildiği tarihten (1393) itibaren yaklaşık beş asır boyunca Osmanlı egemenliğinde kalmıştı. 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’nin ardından imzalanan Berlin Antlaşmasıyla Osmanlı hâkimiyetinde bir Bulgaristan Emareti (Prensliği) kurulmuştu. Osmanlı Hükümeti, Bulgaristan Prensliği’nde bir komiserlik oluşturduğu gibi Vidin, Varna, Rusçuk, Filibe ve Sofya gibi şehirlere de birer “Tüccar Vekili” tayin etmişti. Bu tabir, Bulgaristan örneğinde olduğu gibi, Osmanlı yönetimince bağımsızlığı tanınmamış ülkelerde konsolosların yerini alarak, ticaretle meşgul olan kendi vatandaşlarının hak ve hukuklarını muhafaza etmekten mesul memurlar için kullanılmıştır. Osmanlı yönetiminin söz konusu hamlesinin ardından Bulgar Hükümeti de aynı şekilde Üsküp, Selanik ve Manastır gibi belli başlı Balkan şehirlerine tüccar vekilleri tayin etmeye başlamıştı. Ancak türlü nedenlerden ötürü süreç çok sağlıklı işlememiş, Bulgaristan Hükümeti ile Babıâli arasında çeşitli sürtüşmelere yol açmıştı. İşte bu çalışma bahsedilen süreç ve sebeplerle birlikte tüccar vekâletlerinin nasıl oluşturulduğunu ve işlediğini Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden temin edilen vesikalar ışığında ve Dedeağaç örneğinden hareketle ortaya koymak amacındadır. Vesikalara yansıdığı kadarıyla, Dedeağaç’taki tüccar vekâleti, uzun sayılabilecek bir başvuru ve bekleyiş sürecinin ardından faaliyet göstermeye başlamıştır. Ancak tüccar vekillerinin çalışma sahalarının daha ziyade ekonomik hayatla sınırlı kalması gerekirken bazı siyasî eylemlerin içerisinde yer almaktan da geri durmadıkları tespit edilmiştir. Hem o nedenle hem de “serkeşâne ve uygunsuz” bazı hareketlerinden ötürü daima Bulgar Prensliği ile Babıâli arasında bir sürtüşme konusu haline dönüşmüşlerdir. Dolayısıyla tüccar vekâletinin oluşum, işleyiş ve Dedeağaç’ın ekonomik yaşamındaki rolü kadar söz konusu faaliyetlere de ağırlıklı olarak temas edilmiştir.

Bulgaria had remained under Ottoman rule for about five centuries since the conquest (1393). Bulgarian Emareti (Principality) was established under Ottoman rule with the Treaty of Berlin signed after the Ottoman-Russian War of 1877- 78. The Ottoman government has appointed a commissioner in the Bulgarian Emareti, as well as a “Trader’s Representation” in cities such as Vidin, Varna, Rousse, Plovdiv and Sofia. This term has been used for officials responsible for maintaining the rights and the law of their citizens engaged in trade, taking the place of consuls in the countries where were not recognized their independence by Ottoman Rule, as in the case of Bulgaria. In the same way, the Bulgarian government has started to appoint “Trader’s Representation” to major Balkan cities such as Skopje, Thessaloniki and Monastery. However, due to various reasons, the process didn’t work very well and led to various rifts between Bulgaria Emareti and Sublime Porte. This study aims to reveal how the traders’ representatives are formed and operated together with the aforementioned process and reason with the light of the documents provided from the Prime Ministry Ottoman Archives and the example of Alexandroupolis. As far as documentary reflects shows that Alexandroupolis merchant proxy starts service after a very long term process of waiting and application. The merchant deputies working fields should to limited with economic life, however as identified they didn’t stop take part of some political deeds. Both for that reason and because of some movement of “rude and inconvenient”, they have always become a matter of friction between the Bulgarian Emareti and the Sublime Porte. Whereat mentioned activities are among the subjects of this study besides its formation, functioning and their role in the economic life of “Trader’s Representation” of Dedeagac.