Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET AKİF YİVLİ
Danışman: Taner Ekici
Özet:
Çalışma alanı Amasya ili ve yakın civarını kapsamaktadır. Çalışma alanında Triyas
ile Kuvaterner yaş aralığına sahip litolojiler gözlenmektedir. İnceleme alanı Sakarya
Kıtası’nın doğu bölümünün devamı niteliğinde olan Tokat Masifi içerisinde yer
almaktadır. Tokat Masifi’nde inceleme alanını içine alan bölgede, genelde açısal
uyumsuzluklarla birbirlerinden ayrılmasıyla dikkat çeken farklı kaya toplulukları
dikkat çekmektedir. Birimler alttan üste doğru Silüriyen-Triyas yaşlı, Sakarya
Kıtası’nın temelini oluşturan Karakaya Kompleksi içinde değerlendirilen Tokat
Masifi’ne ait metamorfik temel, temeli belirgin bir açısal uyumsuzlukla örten LiyasAlt
Kretase yaşlı Bayırköy ve Mudurnu Formasyonu’na ait kırıntılı, volkanik ve
karbonatlar, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı genelde bloklu Carcurum Formasyonu,
Bilecik Kireçtaşı ve Soğukçam Formasyonlarına ait kireçtaşları ve volkanitler, Üst
Kretase yaşlı Lokman Formasyonu’na ait ofiyolit kayalar ve volkanitler, Eosen yaşlı
Çekerek Formasyonu’na ait çökel ve Hamamözü formasyonuna ait volkanik kayalar
şeklinde tanımlanmıştır. Tokat Masifi’nde incelenen litostratigrafi birimlerinden
Karasenir formasyonu; zayıf metamorfizma düzeyinde çakıltaşı, kumtaşı, şeyl gibi
kırıntılılar ile konglomeralardan oluşmaktadır. Tokat Masifi’nin bir diğer
viii
formasyonu Yeşilırmak metamorfiti ise; fillat, sleyt ve mermer ardalanmasından
oluşmaktadır. Tokat Masifi birimleri, inceleme alanının en yaşlı birimleri olan Triyas
yaşlı metamorfik kayalarla karakterize edilmekte ve Dogger yaşlı çökeller tarafından
belirgin bir açısal uyumsuzlukla örtülmektedir. Liyas-Alt Kretase aralığında
metamorfik temele örtü birimi olarak değerlendirilen Bayırköy formasyonunda,
kalınlığı genelde 50 m.’yi geçmeyen konglomera birimi üst seviyelerde tane boyu
incelmesine paralel olarak kumtaşı ve mikritik kireçtaşları ile Carcurum
formasyonuna geçişlidir. Aynı yaş aralığında Mudurnu formasyonu ise konglomera,
kumtaşı, şeyl, çamurtaşı, kireçtaşı gibi çökel kayaların yanısıra farklı bileşimdeki
volkanikler ile piroklastiklerden oluşur. Bayırköy formasyonuna açısal uyumlu
olarak konumlanan Alt Kretase yaşlı Carcurum formasyonu daha çok çörtlü
kireçtaşlarından oluşmakta ve aşırı kıvrımsal yapısıyla tektonik aktivite etkisi
gözlenebilmektedir. Bu formasyon üzerine daha çok açısal uyumsuz yerleşmiş olan
Üst Jura-Alt Kretase yaşlı Bilecik kireçtaşı, birkaç metreyi geçmeyen konglomera
veya kumlu-killi kireçtaşı ile başlayarak üst seviyelerde masif kireçtaşına geçiş
yapar. Bilecik kireçtaşları ile yanal geçişliliğiyle gözlenen Alt Kretase yaşlı
Soğukçam formasyonunda hakim litoloji masif, genelde ince tabakalı kireçtaşı olup
sıklıkla kahverengi ve açık tonlarda çörtlere de rastlanılmaktadır. Üst Kretase yaşlı
Lokman formasyonu ise yer yer Bilecik ve Soğukçam formasyonlarına ait kireçtaşı
bloklarına yer veren çökel ve volkanik kaya grubundan oluşmuştur. Lokman
formasyonunu oluşturan istif, taban konglomerası ile başlayıp kumtaşı, kireçtaşı, üste
doğru tüf, aglomera ile geniş bir volkanik ve çökel kaya grubundan oluşmaktadır. Sığ
denizel ortam kırıntılıları ve kireçtaşlarıyla kategorize edilen Eosen yaşlı Çekerek
formasyonu kumtaşı, silttaşı, kireçtaşı, kiltaşı, çamurtaşı, marnlardan oluşmuştur.
Daha çok kumlu yapısıyla ayırtlanan Çekerek formasyonu kireçtaşı yer yer Bilecik
kireçtaşını örterek mostra verdiği gözlenebilmektedir. Çekerek formasyonundaki
sedimanter istifi kesen Eosen yaşlı Hamamözü formasyonu andezit ve bazaltik
volkanitlerden oluşmuş olup inceleme alanında oldukça sınırlı bir alanda mostra
verdiği gözlenmiştir.
İnceleme alanının jeolojisinin bölge ekonomisine güncel ve muhtemel katkıları bu
çalışmada değerlendirilmiştir. Bölge ekonomisine etkisine değinilmiş ve kurulu
endüstriyel tesislere sahip olan doğal taşlar (mermer ve traverten) dışında kalan
kayaç grupları incelenmiştir. İncelenen bu kayaç grupları açık işletmelerde kırma,
ix
eleme, öğütme yöntemleriyle elde edilebilecek, ihtiyaç dahilinde sürekliliği oldukça
fazla olan ve üretim ihtiyacını uzun yıllar karşılayabilecek rezervlerle kamu-özel
kurum ve kuruluşları ile yatırımcılara her dönem hitap edebilecek niteliktedir. Bu tez
çalışmasında, bölgede yapılacak muhtemel yatırımlar için fizibilite çalışmalarına
katkı sağlanması hedeflenmiştir.