Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: TUĞBA BULUT
Danışman: Semra Kocataş
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Bu araştırma sağlık çalışanlarının sigara ve elektronik sigara kullanma profilleri ile elektronik sigara kullanımına ilişkin bilgi, tutum ve davranışlarını belirlemek amacıyla kesitsel tipte yapılmıştır. Araştırma; Sivas il merkezinde bulunan üç farklı kamu hastanesinde Nisan 2024-Haziran 2024 tarihleri arasında yürütülmüş olup çalışmanın örnekleminde bu hastanelerde hekim, hemşire ve ebe olarak görev yapan 343 sağlık çalışanı yer almıştır.
Araştırmaya katılan sağlık çalışanlarının %59.4’ü hemşire, %29.7’si hekim ve %10.9’u ebe’dir. Sağlık çalışanlarının %76.6’sının kadın, %76.9’unun 21-34 yaş arasında ve yaş ortalamalarının 30.94±6.55 yaş olduğu belirlenmiştir. Sağlık çalışanlarının sigara ve e-sigara kullanma profilleri incelendiğinde; %29.2’sinin sigara içtiği, sigaraya başlama yaş ortalamalarının 20.13±5.22 (Min:12;Max:43), sigara içme süresi ortalamalarının 10.55±6.43 (Min:1;Max:30) olduğu, %6.6’sının e-sigara kullandığı, %52.2’sinin zararlı olmadığını düşündüğü için e-sigara kullanmaya başladığı, e-sigaraya başlama yaş ortalamalarının 27.87±5.03 (Min:20;Max:41) yaş, e-sigara kullanma süresi ortalamalarının 1.35±0.57 (Min:1;Max:3) yıl olduğu saptanmıştır. Sigara içen sağlık çalışanlarının Fagerstrom Nikotin Bağımlılık Testi puan ortalamalarının 6.62±2.82 (Min:0; Max:10) ve %50.0’sinin bağımlılık düzeylerinin yüksek olduğu bulunmuştur. Araştırmada yer alan sağlık çalışanlarının %14.7’sinin hem sigara içtiği hem de e-sigara kullandıkları (ikili kullanım) belirlenmiştir. Hem sigara içen hem de e-sigara kullanan sağlık çalışanlarının Fagerstrom Nikotin Bağımlılık Testi puan ortalamalarının 6.81±2.82 (Min:0; Max:10) ve %53.2’sinin bağımlılık düzeylerinin yüksek olduğu bulunmuştur.
Sağlık çalışanlarının %35.7’sinin hem elektronik hem de geleneksel sigaranın eşit derecede sağlığa zararlı olduğunu, %43.4’ünün her iki sigara türünün de bağımlılık yaptığını düşündükleri belirlenmiştir. Katılımcıların yarıdan fazlasının elektronik sigara kullanımının sigara bırakmaya etkisinin olmadığını ve elektronik sigara kullanımının hiç kullanmayan kişilerde sigara kullanımını başlatabileceğini düşündükleri saptanmıştır. Elektronik sigara kullanmayan sağlık çalışanlarının elektronik sigara kullanan sağlık çalışanlarına göre elektronik sigara kullanımının sigara bırakmaya etkisinin olmadığı ve elektronik sigara kullanımının sigara kullanımını başlatacağı düşüncesine anlamlı olarak daha fazla katıldıkları belirlenmiştir (p<0.05).
Ekonomik düzeyi geliri giderinden az olan sağlık çalışanlarının geliri giderine denk ve geliri giderinden fazla olan sağlık çalışanlarına göre, erkek sağlık çalışanlarının kadın sağlık çalışanlarına göre sigara içme oranlarının anlamlı olarak daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). Ekonomik düzeyi geliri giderine denk ve geliri giderinden fazla olan sağlık çalışanlarının geliri giderinden az olan sağlık çalışanlarına göre, erkek sağlık çalışanlarının kadın sağlık çalışanlarına göre, elektronik sigara içme oranlarının anlamlı olarak daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). Elektronik sigara kullanan sağlık çalışanlarının elektronik sigara kullanmayan sağlık çalışanlarına göre sigara içme oranlarının anlamlı olarak daha yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0.05).
Elektronik sigara hakkında daha önce bilgi sahibi olan ve yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünen, elektronik sigaranının sağlığa zararlı olduğu düşüncesine katılan, elektronik sigaranın sigara bırakmaya etkisinin olmadığı ve bağımlılık yapıcı etkisinin olduğu düşüncesine katılan sağlık çalışanlarının elektronik sigara kullanma oranlarının daha düşük olduğu bulunmuştur (p<0.05).
Araştırmanın sonucunda sağlık çalışanlarının elektronik sigara ve sağlığa olan etkileri konusunda yeterli düzeyde bilgi sahibi olmadıkları, sigara ve elektronik sigara kullanma oranlarının toplumdaki sigara içme oranlarına benzer olduğu ortaya çıkmıştır. Sigara içmeyerek topluma rol model olması gereken sağlık çalışanlarının sigara bağımlılığına yönelik farkındalık düzeylerinin arttırılmasına yönelik politikaların geliştirilmesi gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sigara, elektronik sigara, sigara bağımlılığı, sağlık çalışanı, bilgi, tutum, davranış.