Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Merve YILMAZ TOPÇU
Danışman: Semra Kocataş
Özet:
Bu araştırma sağlık çalışanlarının nargile içme profillerini, nargilenin sağlığa olan etkilerine yönelik algılarını ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma yapılmadan önce etik kurul onayı ve araştırmanın yapılacağı kurumdan yazılı izin alınmıştır.
Kesitsel tipte olan araştırmanın evrenini Sivas il merkezinde bulunan, üç farklı hastanede görev yapan, hekimler, hemşireler ve ebeler olmak üzere 2279 sağlık çalışanı, örneklemini ise evrenden tabakalı örnekleme yöntemi ile seçilen 526 sağlık çalışanı oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak sağlık çalışanlarının sosyodemografik özellikleri, sigara ve nargile kullanma davranışıyla ilgili özelliklerinin yer aldığı Kişisel Bilgi Formu, Çakmak ve Çınar (2014) tarafından geliştirilmiş “Nargilenin Sağlığa Etkileri Algı Ölçeği” ve Esin (1997) ve Akça (1998) tarafından geçerlik ve güvenilirliği yapılan Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği-II kullanılmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 22.0 paket programında tanımlayıcı testler, ortalama ve Pearson Momentler Çarpımı, Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis H testi ve lojistik regresyon analizi kullanılarak değerlendirilmiştir.
Araştırmada yer alan sağlık çalışanlarının %32.9’unun sigara, %17.3’ünün nargile kullandığı ve ilk nargile deneme yaşlarının 18 yaş altı olduğu, nargile içme yeri olarak nargile kafelerin tercih edildiği belirlenmiştir. Nargile kullanımının erkeklerde %46.2, kadınlarda ise %53.8 oranında olduğu bulunmuştur. Sağlık çalışanlarının Nargilenin Sağlığa Etkileri Algı Ölçeği puan ortalamasının 66.29±7.93, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği-II puan ortalamasının 127.22±24.21 olduğu bulunmuştur. Nargile içmeyen sağlık çalışanlarının NSEAÖ’nden aldıkları puan ortalamalarının (66.79±7.52) nargile içen sağlık çalışanlarının puan ortalamalarından (64.78±9.26) daha yüksek, nargile içmeyen sağlık çalışanlarının SYBDÖ’nden aldıkları puan ortalamalarının (126.52±23.54) ise nargile içenlerin aldığı puan ortalamasından (132.08±27.40) daha düşük olduğu ve aralarındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır. NSEAÖ ile SYBDÖ puan ortalamaları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu, nargilenin sağlığa etkileri algısının yükselmesiyle, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının arttığı ortaya çıkmıştır. Cinsiyetleri, sigara içme durumları ve SYBDÖ puan ortalamaları, sağlık çalışanlarının nargile içme durumları üzerinde anlamlı bir etkiye sahiptir (p<0.05). Sağlık çalışanlarının sigara içiyor olmalarının nargile içme olasılıklarını 1.507 kat artırdığı belirlenmiştir.
Araştırmanın sonucunda sağlık çalışanlarının sigara ve nargile kullanma sıklıklarının azımsanmayacak oranda olduğu, nargilenin sağlığa etkilerine yönelik algılarının iyi, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının ise orta düzeyde olduğu saptanmıştır. Tütün ve tütün ürünlerini kullanmayarak ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları sergileyerek topluma rol modeli olmaları beklenen sağlık çalışanlarına tütün bağımlılığının önlenmesinde önemli rol ve sorumluluklar düşmektedir. Sağlık çalışanlarının bu konudaki bilinç ve farkındalıklarını artırmak için mesleki eğitim müfredatlarında ve hizmet içi eğitimlerinde tütün bağımlılığı ve tütün kontrolündeki rol ve sorumlulukları konusuna yeterince yer verilmesi ve sağlık çalışanlarının tütün ürünleri kullanım profillerine ilişkin araştırmaların düzenli olarak tekrarlanması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Nargile, sağlık çalışanları, nargile içme profili, nargilenin sağlığa olan etkisi, sağlık algısı, sağlıklı yaşam biçimi davranışları, hemşirelik