Sağlık inanç modeline dayalı verilen eğitimin görme engelli bireylerin sigara içme algı ve davranışlarına etkisi

---

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2025

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: FUNDA TUNCER ŞAHİN

Danışman: Semra Kocataş

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Araştırma Sağlık İnanç Modeline dayalı verilen eğitimin görme engelli bireylerin sigara içme algı ve davranışlarına etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Randomize kontrollü deneysel tipte olan bu araştırmanın evrenini Altı Nokta Körler Derneği Kayseri Şubesine kayıtlı olan ve sigara içen görme engelli 40 birey (müdahale grubunda 20, kontrol grubunda 20 birey olmak üzere) oluşturmuş olup örnekleminde ise müdahale grubunda 18, kontrol grubunda ise 17 birey olmak üzere toplam 35 görme engelli birey yer almıştır. Görme engelli bireylerle bireysel görüşülerek yapılan ve Aralık 2023-Aralık 2024 tarihleri arasında uygulanan araştırma verileri; Kişisel Bilgi Formu, Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi, Sağlık İnanç Modeline Göre Sigara Bırakma Ölçeği kullanılarak ve Karbonmonoksit ve Hemoglobin ölçümü yapılarak toplanmıştır. Veriler, SPSS (versiyon 27.0) istatistik paket programı ve R programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler için sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma, t testi, Mann Whitney U testi, Spearman Korelasyon testi, Shapiro-Wilk testi, lojistik regresyon ve Kaplan Meier sağkalım analizi kullanılmış ve anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir.

Araştırma sonucunda müdahale grubundaki görme engelli bireylerin %33.3’ünün sigarayı bıraktığı saptanmıştır. Yapılan son izlemlere göre Sağlık İnanç Modeline göre Sigara Bırakma Ölçeği ve Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi puan ortalamalarında, karbonmonoksit ve hemoglobin düzeylerinde de değişim gözlemlendiği, bu değişimin istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0,05). Bu bulgular, Sağlık İnanç Modeline dayalı verilen eğitimin görme engelli bireylerin sigara içme algı ve davranışları üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Sigara içmenin hem genel sağlığa hem de görme engelli bireylerde göz sağlığına olan zararları dikkate alındığında, görme engelli bireylerde sigara bıraktırmaya yönelik özel müdahale ve destek programlarının sayısının arttırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sağlık İnanç Modeli, Sigara İçme, Görme Engelli Bireyler, Halk Sağlığı Hemşireliği, Eğitim, Algı