Prof. Dr. HAKAN SARIÇAM

Mağdur PsikoDuygusal Manipülasyon Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması: Bir Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Nimet Hazal EMLİK

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aile Danışmanlığı YL Öğrencisi

Hakan SARIÇAM

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ABD, hakansricam@gmail.com

Özet

Bu çalışmanın temel amacı Bhatti vd (2023) tarafından geliştirilen Mağdur PsikoDuygusal Manipülasyon Ölçeğini Türk kültürüne uyarlayarak ölçeğin psikometrik değerlerini incelemektir. Çalışmanın yapılabilmesi için Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan 22.03.2023 tarihli 2023/03-49 numaralı karar ile olur izni alınmıştır. Çalışmaya toplamda 400 yetişkin katılmış olup 153’ü erkek, 247’si kadındır. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi formu, 14 maddelik Mağdur PsikoDuygusal Manipülasyon Ölçeği (MPDMÖ), 6 maddelik Psikolojik Sağlamlık Ölçeği (PSÖ) ve 21 Maddelik Depresyon Anksiyete Stres Ölçeği (DASÖ-21) kullanılmıştır. Yapı geçerliğinde ilk aşamada AFA uygulanmış ve orijinal ölçekle uyumlu 2 boyutlu bir yapı görülmüştür. KMO katsayısı .95 ve Barlet Küresellik değeri 4090.50. İkinci aşamada DFA uygulanmış ve 1 modifikasyonla uyum iyiliği değerleri CMIN/Sd=3.97, SRMR= .046, CFI=.94, GFI=.90, IFI=.94, RFI=.91, TLI=.93 şeklinde hesaplanmıştır. Ayrıca madde faktör yükleri Kendine güven kaybı boyutunda .67 ila .88 ve Akran anlaşmazlığı boyutunda .69 ila .84 arasındadır. MPDMÖ ile PSÖ, Stres, Anksiyete, Depresyon arasında sırasıyla (r=-.54, .53, .44, .50, p<.01) korelasyon değerleri hesaplanmıştır. Cronbach alfa iç tutarlık güvenirlik katsayısı Kendine güven kaybı için α=.88, Akran anlaşmazlığı boyutu için α=.93 ve ölçeğin tümü için α=.95 bulunmuştur. Düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları ise .67 ile .80 değişmektedir.

Uyarı: Bu çalışmanın yasal hakları yazarlara aittir. İzin almaksızın bilgileri kullanamazsınız.

311 yetişkine ait verilerden yararlanılmıştır. 29 maddelik Çok Boyutlu Öz Kontrol Ölçeğinden tasarlanan Öz Kontrol Ölçeği-Kısa 8 için KMO örneklem uygunluk katsayısı .74; Barlet küresellik test sonucu 694.74 çıkmıştır (sd=28, p<.00). AFA sonucu 2 boyutlu bir yapı oluşmış ve bu yapı toplam varyansın %59.16’sını açıklamıştır.  AFA faktör yükleri .43 ila .77 arasındadır. DFA sonucu uyum iyiliği değerleri CMIN/sd=5.1, RMSEA=.09, GFI=.90, IFI=.90, NFI=.88, TLI=.83 bulunmuştur. Cronbach alfa iç tutarlık güvenirlik katsayıları engelleme alt boyutu için α=.68, başlatma alt boyutu için α=.76 ve ölçeğin bütünü için α=.72 olarak hesaplanmıştır. Düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları .29 ila .54 arasındadır.

Sivas CÜ Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Sosyal ve Beşeri Bilimler Kurulundan 28. 01.2022 tarihinde, 2022-01- 25 nolu başvuru, 32 nolu karar ile etik kurul izni alınmıştır (Sayı=E-60263016-050.06.04-125667).

KMO örneklem uygunluk katsayısı .85 ve Bartlett Küresellik test skoru 376.03 olarak hesaplanmıştır (sd=15, p<.000). AFA sonucu tek faktörlü bir yapı elde edilmiş olup bu yapı toplam varyansın %57.70’ini açıklamaktadır. AFA faktör yükleri .50 ila .86 arasında değişmektedir. Ölçeğin Türkçe uyarlama çalışmaları Sarıçam (2024) tarafından yapılmıştır. DFA sonucu uyum iyiliği değerleri CMIN=22.76, sd=9, CMIN/sd=2.53, RMSEA=.07, SRMR=.04, CFI=96,IFI=96, NFI=.93, TLI=.93 mükemmel uyum vermiştir. Faktör yük değerleri ise .36 ila .76 arasındadır. Psikolojik kırılganlık ile düşük benlik saygısı arasında pozitif ilişki vardır (r= .72i p<.01) İç tutarlık güvenirlik katsayısı Cronbach’s α=.81 olarak bulunmuştur. Ölçeğin düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları .49 ila .72 arasındadır. Bu çalışmada ise Cronbach’s alfa değeri α=.72 hesaplanmıştır.

---

---

Kriz ve Kaos etkin bir biçimde yönetilirse toplumsal travmanın önüne geçilebilir.

Weis ve Toolis (2010) tarafından ebeveynlik davranışlarını değerlendirmek için yeniden revize edilen Ebeveynlik Davranış Envanteri-Revize 30 madde ve 3 alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin puanlaması 6’lı derecelendirme ile yapılmakta olup alt boyutlara göre puan alınabilmektedir. Ölçeğin Türkçe’ye adaptasyonu Sarıçam (2018, 2022) tarafından yapılmıştır. KMO örneklem uygunluk katsayısı .80 ve Bartlett Küresellik Test sonucu 7371.29 (sd=435, p<.01) olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin DFA uyum iyiliği değerleri χ²=1244.94, sd=402 χ²/sd=3.097, RMSEA=.084, CFI=.89, IFI=.89, NFI=.89, PNFI=.90 olarak bulunmuştur. EDE-R ile Aile Uyum Ölçeği arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler saptanmıştır.  Ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlık güvenirlik katsayısı içtenlik/samimiyet alt boyutu için α=.81, Kontrol alt boyutu için α=.84, aşırı kızgınlık/düşmanlık alt boyutu için .90 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlara göre EDE-R’nin Türk kültüründe ebeveynlik davranışlarını değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.